_{تالیف: دکتر سلطانی نژاد}

"بنام خداوند بزرگ"

فرسایش خاکهای حاصلخیز کشاورزی و نحوه محاسبه ردپای محیط زیستی انسان در فرسایش خاک:

خاکهای حاصلخیز کشاورزی، حتی در بهترین شرایط ممکن، بکندی تشکیل می شوند.

قرنها و حتی میلیونها سال طول می کشد تا یک سانتی متر خاک حاصلخیز کشاورزی تولید گردد.

 

 

"بنام خداوند بزرگ"

فرسایش خاکهای حاصلخیز کشاورزی و نحوه محاسبه ردپای محیط زیستی انسان در فرسایش خاک:

نمودار فرسایش خاک

خاکهای حاصلخیز کشاورزی، حتی در بهترین شرایط ممکن، بکندی تشکیل می شوند.

قرنها و حتی میلیونها سال طول می کشد تا یک سانتی متر خاک حاصلخیز کشاورزی تولید گردد.

تازه این یک سانتی متر خاک بوجود آمده هم، در معرض انواع خطرات بوده و در طول سالها و دهه ها، قادر به از بین رفتن خواهد بود.

میزانی که خاک یک منطقه از دست می رود، فرسایش خاک(Soil erosion) نام گذاری گردیده است.

این فرسایش در سه مرحله اتفاق می افتد:

1- در اولین مرحله ذرات خاک از سایر ذرات گسسته می شوند.

گسست باعث می گردد که ذرات خاک براحتی و بصورت بسیار ساده تری جابجا شوند.

2- جابجای دومین مرحله ای است که در تشکیل خاک موثر است، در فرآیند جابجائی و حمل ذرات خاک، ذرات از جایگاه اولیه خود کنده شده و به آرامی به محل جدیدتری نقل و مکان می کنند. جائی که آنها(ذرات) باید، ته نشیت گردند.

3- ته نشینی(Deposition)، در واقع مرحله سوم و نهائی در تشکیل خاک است.

گسست و جابجائی توسط نیروی قدرتمند و توانمندباد(wind) و آب(H₂o) انجام        می گردد.

 

برای درک بهتر فرسایش آبی(فرسایش برپایه آب) تصور کنید که یک قطره  اب بصورت مداوم از بلندی بر روی یک سطح خاک فرو می افتد این قطره بتدریج خاک را سوراخ کرده و دیواره های ان را  نازک میگرداند و نهایتا  ذرات خاک را  از هم جدا میگرداند.

ذرات جدا شده، آماده حمل بوسیله آب جاری می باشند. عاملهای طبیعی و فعالیت های انسانی هر دو قادرند فرسایش آبی ایجاد نمایند، که این مهم توسط معادله جهانی از دست رفتن خاک قابل تبیین است. (Universal soil loss equation)

این معادله بیان می دارد که میزان فرسایش خاک توسط عوامل ذیل، تعیین می گردد:

1- نزولات جوی.

2- قابلیت فرسایش خاک.

3- طول شیب.

4- پوشش گیاهی.

5- عملیات کنترل فرسایش.

قدرت قطرات باران بدین معنی است که هر اندازه میزان نزولات جوی زیاد و فراوان باشد به همان اندازه نیز فرسایش خاک افزایش می یابد.

اما توزیع آب میان حوادث رسوب سازی نیز بسیار مهم تلقی می گردد.

بعنوان مثال: در نواحی که نزولات سالانه را با چند سیلاب شدید تجربه می کنند، نسبت به نواحی که نزولات جوی را  بصورت عادلانه ای دریافت می کنند، از فرسایش بیشتری برخوردارند.

زمان بارش نیز بسیار مهم است، بلندی های نواحی معتدل، در اوایل بهار و اواخر پائیز نزولات بیشتری دریافت می کنند.

این گونه زمانها، بدلیل نبودن پوشش گیاهی و عدم یخبندان، فرسایش خاک فراوان است.

فرسایش خاک نیز تحت تاثیر عامل قابلیت فرسایش(Soil erodability) خاک قرار دارد. و بدین معنی است که ذرات خاک چگونه به آسانی می توانند از هم گسسته گشته و جابجا شوند.

فرسایش خاک در خاکهای با ساختار مستحکم که می توانند در مقابل خطرات باران مقاومت نمایند، فوق العاده کمتر است.

نفوذ آب در خاک نیز یکی از عوامل میزان فرسایش خاک تلقی می گردد، بدین معنی که هر اندازه آب براحتی در خاک نفوذ کند، فرسایش کمتری صورت می پذیرد، در عوض اگر نفوذ آب به درون خاک با مشکل مواجه گردد، در چنین حالتی، آب در سطح زمین جاری گشته و باعث جدا شدن و جابجائی ذرات خاک و در نتیجه فرسایش آن می گردد.

پستی و بلندی(topography) نیز عامل دیگری در تعیین فرسایش خاک می باشد.

شیب های تند، میزان جریان آب را در سرتاسر سطح زمین، تسریع می نمایند و بر اساس قوانین ساده فیزیک، آبی که با سرعت حرکت می کند، از شتاب آنی بسیار بالائی برخوردار است و به قول فیزیک دانان از مومنتوم(momentum)، بالای بهره می برد.

در واقع شتاب یالا، قادر است ذرات خاک بیشتری را جابجا نماید. در صورتیکه آب با شتاب لحظه ای پائین(low momentum)، ذرات خاک را بکندی جایجا می کند.

این اثر نیز توسط طول شیب ها تقویت می گردد، یک شیب بسیار طولانی ، جریان آب را بسرعت بسیار بالا در سطح زمین ساری و جاری کرده و باعث می گردد که خاک بسیار بیشتری شسته شده، جدا گشته و جابجا شود.

پوشش گیاهی نیز، تاثیر فراوانی بر فرسایش خاک دارد، یک منطقه با پوشش گیاهی مناسب مانع جدی برای فرسایش محسوب می گردد و در عوض مناطق لخت و عاری از پوشش های علفی، باعث می گردد که  با اندکی نزولات جوی، مقدمات فرسایش خاک را فراهم کنند.

البته پوشش گیاهی طبیعی (Natural) نقش بسزائی در کنترل فرسایش دارند، در صورتیکه پوشش علفی ساخته دست بشر، با پوشش کاشت و برداشت محصولات کشاورزی از نقش قابل ملاحظه ای در کنترل فرسایش ندارند و نسبت به پوشش طبیعی از بهره دهی کمتری در رابطه با فرسایش خاک برخوردار هستند.

فرسایش های آبی صفحه ای، کانالی و فرونشسی و ترک برداشتن سطوح خاک، همگی از جمله فرسایش آبی هستند که در تخریب و از بین رفتن خاک توسط آب، نقش قابل ملاحظه ای دارند.

باد (wind) نیز در جداسازی و انتقال ذرات خاک به سه طریق وارد عمل می گردد:

1- جهیدن ذرات(پیش روی تدریجی).

2- معلق شدن ذرات در اتمسفر.

3- گلوله ای شدن و خزیدن  ذرات در سطح زمین.

اغلب ذرات خاک از طریق روش، پیش روی تدریجی توسط باد جابجا می گردند.

در این روش باد ذرات خاک را ابتدا بصورت گلوله های کوچک درآورده و سپس آنها در سطح زمین بصورت تدریجی به حرکت در می آورد. و ذرات با پیش روی به ذرات بزرگتر برخورد کرده و باعث می گردند که ذرات بزرگ در امتداد و طول سطح زمین بخزند.(creepage)

آخرین روش در فرسایش بادی، خاک در شکل تعلیق در فضا رخ می دهد، در این روش ذرات خاک با حرکت باد به هوا برخاسته و در فضا منتشر گشته و برای مدتی معلق (suspension) می مانند و سپس در فاصله های دورتر، بر سطوح زمین نازل می گردند.

این فرآیند معمولاً در  شکل طوفان و بصورت گردباد ظاهر می شود. میزانی که این سه فرآیند خاک را دچار فرسایش می کنند، با معادله ای نظیر معادله جهانی از دست رفتن خاک(soil loss equation) تعیین می گردد.

معادله فرسایش بادی خاک(The Wind erosion of soil equation) بیان     می دارد که میزان فرسایش خاک توسط باد(Wind) به چهار عامل ذیل بستگی دارد:

1- استعداد و قابلیت فرسایش خاک.

2- اقلیم .

3- سختی خاک.

4- پوشش علفی.

تفسیر قابلیت فرسایش خاک شبیه معادل جهانی فرسایش خاک است.

یعنی ذرات خاک بهم چسبیده تمایل به مقاومت بیشتری به فرسایش بادی(Wind erosion) دارند.

تغییرات اقلیمی که بر فرسایش بادی اثر میگذارند، شامل ترسیب و نزولات جوی است.خاک مرطوب چسبنده تر از خاک خشک بوده و بنابراین مقاومت بیشتری نسبت به فرسایش بادی از خود نشان میدهد، ولی بادهای با سرعت بالا، فرسایشات خاکی وحشتناکی از خود برجای می گذارند. و بدین ترتیب فرسایش بادی خاک افزایش می یابد.

فرسایش خاک نیز توسط عامل دیگری بنام جریان توربولانس (Turbulent)افزایش می یابد، در چنین حالتی باد در طول سطح زمین حرکت کرده و اجزاء  خاک بصورت مرتب و مداومی بالا و پائین می شوند.

این حرکات ذرات خاک را بلند کرده و آنها را برای مدت طولانی و تا  فاصله های دور دست با خود همراه می برند. و آنها  را کیلومترها دورتر از محل اولیه، بر سطوح دیگری از زمین ترسیب می دهند.

درجه و میزانی که سرعت باد و توربولانس بر خاک اثر می گذارند، توسط سختی سطح (surface roughness)، عرض میدان و پوشش علفی منطقه تعیین می گردد.

سختی سطح به حالتی گفته می شود که دست اندازهائی (bumps)، سرعت باد را کاهش دهند و درجه ای که کاهش سرعت باد معمولاً به مقیاس بی نظمی ها(Irregularities) یا بالا و پائین شدن های سرعت بستگی دارد.

بی نظمی ها در یک lقیاس کوچک، می توانند توسط ساختار خاک حادث گردند، دست اندازهای بزرگتر و چاله چوله ها می توانند، پوشش های علفی وسیع، باقی مانده های محصولات غذائی، برگهای خشک و بوته زار باشند.

حتی در مقیاسهای بزرگتری درختان تنومند می توانkد در سرعت باد، دست انداز ایجاد کرده و آنرا کم یا زیاد کنند، لذا، سختی سطح با پوشش های گیاهی مناسب، قادرند، فرسایش بادی خاک را بنحو قابل قبولی کاهش دهند.

معادله جهانی فرسایش خاک و هم سنگ آن یعنی معادله فرسایش بادی خاک، هر دو باید با دقت فراوان مورد استفاده قرار گیرند.

این معادلات میزان و مقدار خاکهای جابجا شده را پیش بینی می نمایند، در هر صورت این گونه حرکات که باعث نقل و انتقال ذرات در خاک می گردد، می توانند بصورت مستقیم در تعیین مقدار خاک از دست رفته مورد استفاده قرار گیرند .

 

 

 

اثرات فرسایش خاک بر کشاورزی و محیط زیست:

فرسایش، رفاه اقتصادی مردم جهان را کاهش می دهد، و بطور کلی جوامع از هزینه های اقتصادی و اجتماعی آن رنج می برند.

هنگامیکه خاک از یک منطقه به منطقه دیگر منتقل می گردد، خسارت های فراوانی در هر دو منطقه برجای می گذارد.

بعنوان مثال: هزینه های اجتماعی در برگیرنده، رشد بیش از حد  جلبکها در آبراهه ها و پر شدن رودخانه ها و پشت سدها، همگی از خسارت ها ئی است که بواسطه رسوب خاک در این اکوسیستم ها بوجود می آید.

یا مثلاً قطع سرتاسری درختان جنگلی باعث افزایش قابل ملاحظه فرسایش خاک گردیده و هزینه اجتماعی، اقتصادی و محیط زیستی سنگینی را بر جوامع تحمیل می نمایند.

علاوه بر موارد فوق هزینه های شخصی برای کشاورزان و زمین داران نیز بوجود می آید، بعنوان مثال:

فرسایش خاک باعث می گردد که کشاورزان نتوانند میزان محصول مناسب را از مزارع برداشت کنند و به عبارتی کاهش محصولات غذائی بوجود می آید.

اگر خاک فرسایش یابد، از قدرت آن برای جذب آب و مواد غذائی نیز کاسته می شود. کاهش ضخامت لایه های بالائی خاک بدلیل فرسایش نیز باعث می گردد، ریشه دوانی گیاهان و محصولات در خاک کاهش یافته و از آبهای زیرزمینی کمتری بهره برند.

بدین ترتیب دریافت کم آب، مدت زمان دی اکسید کربن گیری گیاه نیز کوتاه می گردد، این عمل باعث می گردد، فرآیند فتوسنتز(Photosynthesis) نیز دچار اخلال گردد.

و هنگامیکه عمل فتوسنتز بخوبی انجام نشود، کاهش قابل ملاحظه و وسیع در زمینه تولید اولیه ناخالص(NPP) بوجود می آید.

تمامی کاهش های فوق با از بین رفتن مواد غذائی خاک چند برابر می گردد.

فرسایش، مواد غذائی و ظرفیت تبادل یونی خاک را از بین می برد. این گونه هزینه ها کشاورزان را در منگنه قرار داده و سرمایه های مادی آنها را از بین برده  و هزینه های خرید آب و کودهای شیمیائی را نیز افزایش می دهند.

بعنوان مثال: کاهش در حدود 35 کیلوگرم خاک در هکتار  در سال (3 سانتی متر) به میزان 50  دلار کاهش سود سالیانه  در هکتار را  ،در یک دوره زمانی بیست ساله به همراه دارد و به میزان 200 دلار در هکتار در یک دوره زمانی هشت ساله، نیز کاهش منفعت تخمین زده شده است.

از دست رفتن  یک سانتی متر اول خاک حاصل خیز کشاورزی باعث می گردد که در هر هکتار به میزان ده کیلوگرم، کاهش محصول بوجود آید.

و در هر سال کاهش میزان در یک دوره نوزده ساله به میزان 31 کیلوگرم محصول در هکتار نیز در بعضی از کشورهای اروپائی ملاحظه گردیده است.

تنها در سالهای بین 1980 میلادی تا 1990 میلادی، کشاورزان هندوستان به واسطه فرسایش شدید خاک ، صدمات فراوانی بر پیکر کشاورزی آنها وارد آمد، میزان از بین رفتن خاک در طی سالهای فوق، سالیانه 6.6 میلیارد تن تخمین زده شده است.

ارزش خاک از دست رفته فوق، شامل 4.5 میلیون تن کود شیمیائی به یک میلیارد دلارتخمین خورده است یعنی به  میزان4.5 میلیون تن کود شیمیائی.

ردپای محیط زیستی انسان در فرسایش خاک:

هر فرد چه مقدار از زمین های حاصل خیز کشاورزی را فرسایش می دهد؟

ممکن است در نظر اکثر شما این سئوال خنده دار به نظر آید.

چرا، چون اکثر مردم، هیج ارتباطی با خاکهای حاصل خیز کشاورزی بصورت ظاهری ندارند و فقط از مزایا و مواهب آنها که توسط دیگران به بهره برداری می رسد، استفاده می کنند.

شاید زمانی که شما در برگ ریزان درخت شرکت می کنید، یا باغچه خود را وجین می نمائید، در میزان فرسایش خاک نقش داشته باشید.

حتی، رانندگی در زمین های خاکی و دوچرخه سواری در خارج از راههای اصلی، میزان فرسایش را افزایش می دهد، اما ما مثل اغلب محاسبات مربوط به ردپاهای محیط زیستی که به کرات از آن سخن گفته ایم  و محاسبات مربوط را انجام داده ایم، اطلاعاتی را برای شما فراهم می کنیم که براحتی بتوانید، محاسبات مربوط به ردپای محیط زیستی، خود در فرسایش خاک را تعیین نمائید.

این محاسبات به شما کمک می کند که مقدار و میزان اثرات ناشی از فعالیت های روزانه خود را بر فرسایش خاک تعیین نمائید.

بعضی از فعالیت هائی که شما انجام می دهید اثر آنها بر افزایش فرسایش خاک کاملاً معلوم و آشکار است.

بعنوان مثال: رشد و کاهش محصولات غذائی باعث افزایش فرسایش خاک می گردد. یا برداشت چوب از جنگل برای تهیه کاغذ و سایر ملزومات انسانی نیز فرسایش را بالا می برد.

اثرات فرسایشی فوق توسط یک حقیقت بسیار ساده پدید می آیند، یعنی برداشت خدمات و کالا از محیط زیست از طریق تولید محصول اولیه خالص(NPP) که معمولاً با تغییرات کاربری زمین همراه است و   به نوبه خود باعث بوجود آمدن فرسایش خاک می گردد.

برای محاسبه میزان فرسایش نسبی از معادله ذیل استفاده می شود.

 

شیب قطعه ای از زمین است که با توجه به تندی آن قابل محاسبه است و محاسبه آن بسیار مشکل است و معمولاً با توجه بلندی و تندی فرسایش خاک را بصورت تصاعدی افزایش می دهد و  انرا به توان 1.5 می رساند.

نزولات جوی، میانگین بارش در ماههای اوج باران است و به میلی متر محاسبه می شود که برای راحتی محاسبه به متر تبدیل می گردد.

 

برای استفاده از فاکتورهای زیست بومها از جدول ذیل استفاده می شود.

جدول مورد استفاده در میزانهای نسبی فرسایش

 

معمولاً میزان شیب در محاسبه مقدار فرسایش، بدلیل مشکلات محاسبه در فرمول بدست آوردن فرسایش لحاظ نمی گردد.

برای تبدیل میزان نسبی فرسایش به مقدار فرسایش(quantity)، لازم است  تخمینی از میزان فرسایش در یک هکتار جنگل بارانی حاره ای، پهن  برگ داشته باشیم.

تخمینها، در این خصوص، مقدار در حدود 0.2کیلوگرم خاک از دست رفته در هر متر مربع در سال را نشان می دهند.(0.2kg/m²/year)

فرض کنید تمام محصولات غذائی که احتیاج دارید را از یک زمین پهن و گسترده در شکل تولید اولیه خالص بدست می آید

برای تخمین مقدار تقریبی خاک از دست رفته در جریان استفاده از خدمات و کالای محیط زیستی می توانید از مثال و محاسبه ذیل استفاده کنید.

محاسبه میزان خاک از دست رفته.

فرمول مورد استفاده برای محاسبه مقدار خاک فرسایش یافته بر اساس مقدار تولید اولیه خالص صورت می پذیرد. زیست بوم هائی که محصولات و کالاهای محیط زیستی از آنها، بدست میاید و میزان تولید اولیه خالص آنها بقرار ذیل است:

10kg/paper/year = خاک فرسایش یافته

*990.83grams/m²/carbons/good

/702grams/m²/carbons/NPP

* فاکتور جنگل تبدیل به بوته زار 5 /1.5جنگل های معتدل

ضریب فرسایش خاک* 0.2kg/m²/year فاکتور جنگل سوزنی برگ همیشه سبز = میزان فرسایش خاک 9.4kg

 

محاسبه فوق میزان فرسایش خاک را در ارتباط استفاده های انسانی از چوب، در سال را نشان می دهد، برای محاسبه سایر محصولات، نظیر محاسبه فوق قابل انجام است.

تفسیر محاسبه ردپای محیط زیستی در فرسایش خاک:

از محاسبات فوق می توان در ارزیابیهای مربوط به تخریب خاک بهره جست.

بدین معنی که با تبدیل اکوسیستم های اصلی به کاربریهای دیگر و تبدیل آنها به سرزمین های لم یزع، فرسایشات عمده ای در خاک های حاصل خیز ایجاد گشته و در صورت تداوم تبدیل کاربریها، تولید غذائی جهانی با مشکل جدی مواجه خواهد شد.

با عنایت به اینکه هر زیست بوم فاکتور فرسایش مربوط به خود را دارد، لذا می توان بسادگی فرسایش های ایجاد شده در هر اکوسیستم را محاسبه نمود و با مدنظر قرار دادن جدی میزان تخریب و فرسایش خاک، مدیریت لازم را در جهت جلوگیری از فرسایش اعمال نمود.

با تکرار محاسبات، مربوط به اکوسیستم های اصلی و نحوه تبدیل آنها به سرزمین های لخت و عریان که هر کدام فاکتور فرسایشی نسبی 21 را دارند،و نسبت به فاکتور جنگل های بارانی حاره ئی که فاکتور فرسایشی 1 را دارد ، براحتی میتوان، میزان فاجعه محیط زیستی را روشن نمود.

در واقع تفاوت بین فاکتور 1 که از آن، جنگل های حاره ای است  و فاکتور سرزمین های لم یزرع که 21 است، میزان فرسایش فرونشستی، مشهود می گردد و در صورتیکه برای استفاده درست مکانیزم سرپرستی قدرتمندی در جهت حفظ خاک، چاره اندیشی نشود، همه خاکهای حاصل خیز بهره ور در خطر جدی قرار می گیرند.

فاجعه زمانی حادتر می شود که سرزمین های پهن از بهره وری که بواسطه فرسایش خاک از بین رفته اند، عاری گشته و کشاورزان در سرزمین شیب دار به کشت و زر بپردازند، هر اندازه شیب بیشتر و تندتر باشد، فرسایش بصورت تصاعدی افزایش می یابد.

نقطه پایان این فعالیت های انسانی که با حرص و ولع، به تبدیل  کاربری زمین می پردازد، در واقع ظهور گرسنگی جهانی است.

در چنین شرایطی که شمارش معکوس آغاز می گردد در کمترین مدت زمان آثار حیات در سیاره زمین از بین خواهد رفت.

 

خلاصه مفاهیم کلیدی در فرسایش خاک:

1- استفاده از سرزمین ارتباط   تنگاتنگی با خاک دارد.

خاک معمولاً با تغییرات شیمیائی و آب و هوائی که ناشی از فعالیت های اقلیمی و موجودات بیولوژیکی می باشد، شکل می گیرد.

این فرآیندها لایه های مختلف خاک را تولید می کنند و اساساً با فرآیند های فوق خاکها طبقه بندی شده و قدرت خاک برای پشتیبانی فعالیت های بیولوژیکی و کشاورزی تعریف می گردد.

2-خاک با نگهداری در مدت زمانی که نزولات جوی کم است و یا موجود نیست به رشد گیاهان کمک کرده و آنها را از خطرات بی آبی نجات می دهد و مقدار آب در دست رس برای رشد گیاهان بستگی به مقدار آبی دارد که خاک می تواند نگه داشته و در خود انبار کند. خصوصیات نگه داری توسط خاک با توجه به سایز و اندازه ذراتی که خاک را تشکیل می دهند، تعیین می گردد.

ذرات با اندازه متفاوت، خاکهای مختلف را با ظرفیت  و توانمندی متفاوت تشکیل        می دهند.

3-اغلب مواد غذائی گیاهان یونهائی با بار مثبت(positively charged) دارند.

بدین ترتیب قدرت و توانمندی خاک در انبار کردن و نگهداری مواد غذائی به واسطه وجود مناطق با بار منفی قابل تعیین است.

این مناطق شارژ شده با بار منفی ،مساحت سطح توسط ذرات خاک را افزایش می دهند.

یونهای هیدروژن با بار مثبت که مشخصه خاکهای اسیدی است، نگهداری و انبار کردن مواد غذائی را کاهش می دهند.

4-میزان فرسایش خاک به واسطه میزانی که ذرات خاک از هم دیگر جدا گشته و جابجا می شوند، تعیین می گردد.

میزان فروپاشی و نقل و انتقال ذرات خاک با توجه به درجه ایست که این ذرات در معرض آب و باد قرار گرفته و تحت تاثیر آن واقع می شوند.

وجود  ذرات با اقلیم محلی، نوع خاک، پوشش گیاهی و شیب تعیین می گردد.

میزانهای فرسایش نیز تحت تاثیر عملیات کشاورزی است.

5-فرسایش خاک خسارت های جدی بر کشاورزان و جامعه، اقتصاد و محیط زیست دارد.

کشاورزان و زمین داران بخوبی از این خطرات آگاهند، ولی برای پرکردن شکم مردم ، چاره ای جز برداشت بیشتر محصول ندارند.

امروزه عملیات حفاظت پایدار از خاک بدلیل فزونی جمعیت و در نتیجه فشار مضاعف بر خاکهای حاصل خیز کشاورزی برای تهیه غذای 7 میلیارد انسان، تقریباً ناکارآمد است

لذا، از منظر اقتصادی میزان فرسایش خاک فوق العاده بالا است.

6-سیاست های یارانه ای به کشاورزان و توزیع بی حد  و حصرکودهای شیمیائی و سموم دفع آفات نباتی همگی باعث گردیده است که کشاورزان تلاش جدی بر حفاظت پایدار خاک انجام ندهند.

فعالیت های  ناشایست انسانی، باعث تغییرات وسیع اقلیمی گشته و انواع طوفانها، سیلاب و سایر بلاهای طبیعی که با تاثیرات انسانی همراه هستند، فرسایش خاک را مضاعف گردانیده اند.

لذا به منظور حمایت از کنترل فرسایش، سیاست جدیدی باید تدوین گشته و با قوانین پیش رفته، از فرسایش خاک جلوگیری گردد.

تثبیت جمعیت جهان، جلوگیری از مصرف بی رویه مواد غذائی، استفاده به اندازه نیاز، عدالت محیط زیستی از جمله اصولی هستند که به حفاظت پایدار خاک کمک می کنند.

 

تصویر اکوسیستم خاک

شماتیک آبیاری بیش از حد و نمکزار شدن زمین های حاصل خیز کشاورزی