_{تالیف: دکتر سلطانی نژاد}

"بنام خدا"

 

کنترل آفات محصولات کشاورزی/ مدیریت پایدار آفت

 

 

 

 

"بنام خدا"

کنترل آفات محصولات کشاورزی/ مدیریت پایدار آفت

 

آفت کش ها در محیط زیست:

بیش از سه هزار سال پیش کشاورزان چینی برای کنترل ملخ(Locust )، مزارع کشاورزی آلوده به این آفت را می سوزاندند.

در خاورمیانه قدیم تله هائی برای بدام اندازی ملخهای نابالغ مورد استفاده قرار می گرفت.

در سال 1182 میلادی شهروندان چینی در تلاشی هماهنگ دست به جمع آوری فیزیکی ملخ ها زدند و بدین طریق آنها را از بین بردند.

در طول سالیان دراز، کشاورزان برای کنترل آفات از مواد شیمیائی سمی نیز استفاده کرده اند. آفت کش های شیمیائی اولیه در واقع بعنوان آفت کش های نسل اول نام گذاری شده اند.

این آفت کش ها بسیار ساده بودند ولی بعضی اوقات، مواد تهیه شده بسیار سمی و خطرناک جلوه می کردند، ترکیبی از خاکستر، سولفور، ترکیبات آرسن، تنباکو، سیانور هیدروژن، سرب، روی و حتی جیوه در آفت کش های اولیه یافت می شد.

در یونان کشاورزان برای کنترل آفات از ترکیبات صابون، سولفور و آرسن استفاده می کردند، اغلب مواد شیمیائی که در قدیم برای کنترل آفات استفاده می شد امروزه برای مردم، موجودات زنده و محیط زیست بسیار سمی تلقی گشته است.

متخصصین سم شناسی بر این نظرند که مواد استفاده شده در سالهای گذشته برای کنترل آفات کشاورزی پایدار بوده و هنوز در خاک های کشاورزی وجود دارند.

 

 

 

مفهوم کلیدی:

 

آفت کش های شیمیائی نسل جدید:

در سال 1939 یک شیمیدان سوئیسی بنام پاول مولر(Paull Muller) ویژه گیهای  یک حشره کش ، با  ترکیب ارگانیک مصنوعی بنام د. د. ت (DDT) را کشف نمود.

این مکاشفه دوران جدیدی را در کنترل شیمیائی آفات بوجود می آورد.

بدین ترتیب د. د. ت بعنوان آفت کش نسل دوم ، تولید و مورد استفاده قرار گرفت، این مواد شیمیائی ارگانیک ساخته دست بشر برای بیست و پنج سال بصورت مداوم مورد استفاده قرار گرفت.

در اوایل دانشمندان فکر می کردند که د. د. ت برای محیط زیست، موجودات و انسان بی خطر و بی ضرر است.

بخاطر اینکه این ماده شیمیائی براحتی تولید می شد و به سرعت حشرات را از بین می برد و باعث افزایش کمی محصولات کشاورزی نیز می گردید و لذا، استفاده بسیار گسترده ای در کنترل آفات کشاورزی داشت.

بعدها با انجام تحقیقات گسترده و مشاهده خطرات عینی استفاده از DDT، این ماده شیمیائی  برای موجودات زنده ، انسان و محیط زیست خطرناک تشخیص داده شد و ممنوع گردید.

البته آقای پاول مولر بخاطر کشف این ماده خطرناک محیط زیستی، جایزه نوبل هم گرفت؟؟!

 

مفهوم کلیدی:

 

انواع آفت کش های شیمیائی:

آفت کش های شیمیائی ساخته دست بشر در سه گروه خانوادگی تقسیم می شوند:

1- هیدروکربنهای ارگانیک کلرینه(Organo chlorinated hydrocarbons)

2- فسفات های ارگانیک(Organo phosphate compounds)

3- کرباماتها (Carbamates)

اولین گروه هیدروکربن های کلرینه هستند که برای محیط زیست و موجودات زنده مفید بسیار خطر ناک میباشند.  د د ت در این گروه قرار دارد.

آلدرین، کی پون، دیالدرین، کلردان، هپتاکلر، اندرین، میرکس، تاکسوفن و لیندان نیز حشره کش های کلره ای هستند که برای محیط زیست پر حطرند.

در حال حاضر تمام حشره کش های فوق بدلیل اثر نامطلوب بر محیط زیست، جانوران و انسان و پایداری زیاد در طبیعت، از گردونه مصرف خارج شده و ممنوع گشته اند.

حشره کش های بر پایه کلر، سرطانزا بوده و مجموعه  ای دیگر از ناهنجاریهای فیزیولوژیک، نورولوژیک و نقائص مادر زادی را در انسان و سایر موجودات زنده محیط زیست بوجود می آورند. حیات وحش را تخریب کرده و محیط زیست را بر باد می دهند.

هیدروکربن های کلرینه در محیط زیست پایدار بوده و بسختی دچار شکست مولکولی می گردند.

حشره کش های کلره  بدلیل مقاومت بالا و توقف طولانی در محیط زیست، بتدریج وارد زنجیره غذائی شده و زیست تجمیع پذیر می گردند(Biomagnified). این مواد در چربیهای بدن انسان و موجودات زنده قابل تجمیع بوده و بصورت طولانی در بافت ها، می مانند.

این توقف طولانی باعث بوجود آمدن ناهنجاریهای مختلف از جمله سرطانزائی می گردد.

دومین گروه آفت کش، فسفاتهای آلی نام دارند، این حشره کش ها مواد شیمیائی هستند که عمدتاً در بر گیرنده مالاتیون(Malathion) و پاراتیون(Parathion) می باشند.

این مواد علی رغم سمی بودنشان، در محیط زیست سریع تر از حشره کش های کلرینه تجزیه می شوند و بدین ترتیب شکست  مولکولی آنها در محیط زیست سریع است.

بعنوان مثال، نیمه عمر حشره کش د د ت در محیط زیست چند سال است، در صورتیکه نیمه عمر پاراتیون فقط چند روز می باشند.

علاوه بر این موارد فوق، حشره کشهای فسفاته در آب قابل حل بوده و از طریق ادرار دفع می شوند.

لذا این مواد بخاطر حلالیت بالا در آب، بسیار کمتر در بافت های بدن موجودات زنده تجمع پیدا می کنند. و به لحاظ محیط زیستی، زیست تجمیع پذیر نمی باشند.

حشره کشهای فسفاته علی رغم پایداری کم در محیط زیست، قادرند اثرات نامطلوب زیادی بر سلامت انسان، موجودات زنده و محیط زیست وارد نمایند، انسان در صورت مواجه با این آفت کشها، طیف وسیعی از ناهنجاریهای فیزیولوژیک و بیو لوژِک را تجربه خواهد کرد.

سرگیجه، سردرد، اسهال، استفراغ، مشکلات تنفسی، تشنج، پارالیز اعضاء، بیهوشی و نهایتاً مرگ از اثرات حشره کشهای فسفاته بر انسان می باشند.

سومین گروه آفت کشها، کرباماتها نام دارند.این دسته از مواد شیمیائی آفت کش بطرز بسیار گسترده ای بعنوان حشره کش، علف کش، قارچ کش در کشاورزی  مورد استفاده قرار می گیرند.

معروف ترین حشره کش در این گروه کارباریل(Carbaryl) یا سوین(Sevin) نام دارد.

کرباماتها همانند فسفاتها و بر خلاف کلره ها، به مدت بسیار کمی(فقط چند روز) در محیط زیست باقی میمانند.

در آب قابل حل بوده و در بافت های بدن انسان و موجودات زنده تجمع پیدا نمی کنند.

این مواد سموم اعصاب بوده و بر مرکز عصبی موجوات اثر می گذارند.

کرباماتها بلحاظ محیط زیستی از سایر حشره کش ها، ایمن تر می باشند، در صورتیکه این مواد بنحو گسترده ای مورد استفاده قرار گیرند و در معرض قرار گیری موجودات و انسان طولانی باشد، باعث بوجود آمدن نقائص مادرزای و تخریب سلولهای ژنیتک می گردند.

علاوه بر سه گروه شرح داده شده فوق ، آفت کش های دیگری هم هستند که بنحو گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرند. گروههای جدید آفت کش عبارتند از:

1- تریازین ها(Triazines)، این دسته از آفت کش ها، بلحاظ محیط زیستی نسبتاً بی خطر بوده و خاصیت علف کشی آنها نیز قابل ملاحظه است.

2- پیرترود ها(Pyrethroids)، پیرتروئیدها نیز یک گروه از حشره کشهای مصنوعی و طبیعی را تشکیل می دهند و نسبتاً برای انسان و سایر پستانداران مسمومیت ایجاد    نمی کنند.

مفهوم کلیدی:

 

اثر آفت کش ها بر محیط زیست:

مواد شیمیائی حشره کش بر سیستمهای حیات اثر نامطلوب دارند، این اثرات عبارتند از:

1- تخریب و از بین بردن کنترل کننده های طبیعی، یکی از آزار دهنده ترین مشکلات در ارتباط با استفاده از آفت کش ها مخصوصاً آفت کشهائی که بر اکثر موجودات اثر نامطلوب دارند، غالباً اثر تخریبی آنها بر سایر سیستمهای مفید بیولوژِک است.

آفت کش ها غالباً کنترل کننده های بیولوژیکی آفات را نیز به طرز گسترده ائی از بین می برند.

بعنوان مثال: حشرات شکارچی و پارازیت که بصورت طبیعی آفات را کنترل می کنند، در معرض هجوم ناجوانمردانه آفت کش های شیمیائی قرار دارند و بطرز بی رحمانه ای از بین می روند، نقصان این حشرات مفید و با ارزش از محیط زیست و کشاورزی، منجر به کاهش تنوع زیستی و اشاعه فزآینده گونه های آفت می گردد.

در حقیقت بعضی از گونه های حشرات که در گذشته مفید بودند، بصورت ناگهانی افزایش پیدا کرده اند و این افزایش باعث گشته است که از آفت کش ها بیشتر استفاده شود.

کشاورزان این گونه افزایش را انفجار جمعیت آفات جدید می نامند، این موضوع به نوبه خود از نظر مسائل کشاورزی واژگونی بیولوژیک نام دارد.

بعنوان مثال، پروانه مفید حشره خوار کرم ساقه خوار برنج را می توان نام برد.

اگر میزان استفاده از آفت کش ها زیاد گردد این حشره که دشمن طبیعی کرم ساقه خوار است، از بین رفته و در عوض کرم ساقه خوار در برابر آفت کش ها مقاوم شده و جمعیت آن اضافه می گردد و در چنین حالتی شیوع آفت بصورت انفجاری بوجود می آید.

آفت کشها نیز قادرند حشرات مفید و با ارزش دیگر ( زنبور عسل )را از بین ببرند.

زنبور عسل علاوه بر تولید عسل، نقش بسیار مهمی در گرده افشانی گیاهان و محصولات دارد.

مفهوم کلیدی:

 

 

 

ایجاد و تولید آفات مقاوم ژنتیکی:

اثر دیگر غیر قابل پیش بینی آفت کش ها، افزایش گسترده و تکثیر فزآینده حشرات بلحاظ ژنتیکی مقاوم(genetically resistant insects) است.

معمولاً بدلیل تنوع زیستی، بخش بسیار کمی از جمعیت حشرات تقریباً 5 درصد، از نظر ژنتیکی به آفت کش های شیمیائی مقاومند و می توانند، جان سالم بدر برند و لذا با اسپری معمولی آفت کش از بین نمی روند.

مکانیزم این مقاومت سازی عبارت است از:

این حشرات مقاوم، آنزیمهائی دارند که سموم را خنثی و غیر سمی می کند، لذا حضور این آنزیمها در واقع محصول آرایش ژنتیکی منحصر به فرد آنها تلقی می گردد.

بنابراین، اسپری اولیه آفت کش همه حشرات بجز آنهائی که از نظر ژنتیکی مقاوم هستند را از بین میبرد.

البته حشرات بلحاظ ژنتیکی مقاوم تا حدودی خسارت می بینند ولی بتدریج بهبود یافته و در طی زمان جمعیت آنها زیاد می گردد. این افزایش باعث می شود که آنها خسارت جدی بر محصولات کشاورزی وارد آورند.

مفهوم کلیدی:

 

 

تخریب آبزیان و حیات وحش:

 

اغلب مواد شیمیائی آفت کش نیز برای گونه های جانوری غیر هدف(پرندگان، ماهی ها و سایر جانوران) نیز خطرناک هستند.

آفت کش ها میزان حیات و زندگی حیوانات نوزاد (تازه متولدین) در محیط زیست را بشدت پائین می آورند.

با استفاده از DDT در جنگل و فرار جانوران از سر زمینهای کشاورزی نیز به محل اسپری، گونه های حیوانی زیادی نیز از بین رفته اند، حشرات و پرندگان کرم خوار زیادی که مناطق نزدیک محل کاربرد آفت کش ها بوده اند، همگی هلاک شده اند.

در نتیجه این عمل، جمعیت پرندگان در مناطق فوق، بشدت کاهش یافته است.

مطالعات نشان می دهد که DDT و DDE که یک محصول سمی ناشی از DDT است، در اکوسیستم های آبزی وارد شده و در زنجیره غذائی آبزیان قرار می گیرد، این ماده سمی بخاطر زیست تجمیع پذیر بودنش، غلظت بسیار بالائی در موجودات آبزی بزرگتر را از خود نشان می دهد.

در صورت استفاده پرندگان از ماهیهای بزرگتر، مقدار بیشتری DDE و DDT وارد بدن پرندگان شده و سپس به سایر حیوانات که از پرندگان استفاده می کنند منتقل می گردد.

 

مفهوم کلیدی:

 

اثرات آفت کش ها بر انسان:

مطالعات نشان داده است که DDT و سایر آفت کش ها در ماهیها، گوشت و سایر غذاهائی که به مصرف انسان می رسد، وجود داشته است.

حتی میزانی از DDT را در بافت های چربی اسکیموها که بسیار دورتر از محل استفاده  ازDDT بوده اند، کشف کرده اند.

این مهم، دلالت بر آن دارد که آفت کش ها می توانند هزاران کیلومتر در فضا مسافرت کرده و ساکنان منطقه ای دور افتاده را آلوده و گرفتار نمایند.

میزانی از DDT نیز در شیر مادران گزارش شده است.

علائم مسمومیت با آفت کش ها در انسان عبارتند از: بی خوابی، حالت تهوع، از بین رفتن تحرک و نیروی جسمی، زخمهای پوستی، احساس سوزش در پوست و در حالت های بسیار حاد، خداحافظی با زندگی خواهد بود.

افرادیکه در جهان به واسطه آفت کش ها می میرند، سالانه از 4000 تا 19000 گزارش شده است و کسانیکه سالانه توسط این مواد شیمیائی خطرناک مسموم می شوند، حداقل 500000 نفر گزارش شده است.

 

مفهوم کلیدی:

 

هزینه های اقتصادی استفاده از آفت کش ها:

اگر چه آفت کش ها  محصولات کشاورزی را از آفات نجات می دهند و معادل میلیاردها پول رایج کشورها حفظ می گردد و محصولات زیادی نیز تولید می شود.

ولی هزینه های محیط زیستی فراوانی بر جای می گذارند، اثرات محیط زیستی ناشی از استفاده آفت کش ها وحشتناک است و تمام این اثرات در واقع دارای هزینه اقتصادی سرسام آور می باشند.

بعنوان مثال: هزینه بیماری و مرگ و میرهای انسانی و سایر موجودات محیط زیست ناشی از مصرف آفت کش ها، بقدری است که شمارش آن فوق العاده مشکل است.

این هزینه اقتصادی غیر قابل جبران نیز می باشد. هزینه اقتصادی خسارت بر محصولات نیز فراوان است.

تخریب و آلودگی آب، هوا، خاک و از بین بردن تنوع زیستی هزینه های پنهان و بی شمار غیر قابل جبران دیگری هستند که می شود از آنها نام برد.

 

مفهوم کلیدی:

 

علف کش ها و محیط زیست:

حدود 6/4 درصد از تمام مواد شیمیائی که برای کنترل آفات مزارع کشاورزی استفاده می شود، علف کش ها هستند، متجاوز 180 نوع علف کش مصنوعی در بازارهای جهان وجود دارد.

مشهورترین علف کش ها عبارتند از:

آترازین، آلاکلر، بوتیلیت و 2,4,5-T ، علف کش ها در محیط زیست پایدار نبوده و بسرعت تجزیه می گردند، عملکرد علف کش ها همانند عمل هورمونهای گیاهی است، هورمونهای گیاهی آکسین (Auxins) نام دارند. هنگامیکه علف کش ها بر گیاهان و علف اسپری می شوند، میزان متابولیک سلولها را افزایش داده و بدین ترتیب گیاهان تقاضای بیشتری برای مواد غذائی پیدا می کنند و چون این مواد در دست رس نمی باشند، گیاهان و علفهای  هرز از گرسنگی ساختگی می میرند.

 

لذا علف کشها برای از بین بردن علف های هرز، بوته ها و گیاهان ناخواسته کناره جاده، خطوط برق، لوله های آب و سایر، مورد استفاده قرار می گیرند، استفاده بیش از حد از این مواد شیمیائی می تواند به سایر محصولات و درختان و محیط زیست نیز لطمه وارد آورد، علفکشها استفاده های نامشروع دیگری هم دارند.

امریکا در دهه 1960 و اوایل دهه 1970 بطرز گسترده ای  از علف کش ها در جنگ ویتنام استفاده کرد.

هدف از اسپری علف کش ها که مخلوطی از -D 4,2 و –T5,4,2(نصف به نصف) بود، برای از بین بردن درختان اطراف جاده ها، جنگل ها و سایر علفزارها مورد استفاده قرار گرفت تا براحتی بتواند، چریکهای ویتنام را بدام اندازد.

لذا استفاده از این مواد برای از بین بردن گیاهان و علفهای هرز و نیز برای اهداف جنگی، خطراتی را برای از بین بردن مردم و محیط زیست در بردارد

 

مفهوم کلیدی:

 

مدیریت یکپارچه آفات/ حفاظت پایدار محصولات کشاورزی:

مدیریت یکپارچه آفات، استراتژی جدیدی است که بر کنترل آفات متمرکز است و خوشبختانه امروز در جهان از مقبولیت بالائی برخوردار میباشد.

این استراتژی در بر گیرنده چهار ابزار پایدار کنترل آفت است.

1- محیط زیست.

2- ژنیتیک.

3- مواد شیمیائی غیر سمی.

4- روشهائی فرهنگی کنترل آفات.

روشهای فوق بصورت یکپارچه برای کنترل آفات مورد استفاده قرار می گیرند.

هدف اصلی کنترل آفات، جلوگیری از خسارت های اقتصادی، حفظ سلامت انسان و سایر موجودات زنده و حفاظت از محیط زیست است.

مفهوم کلیدی:

 

اصول چهارگانه مدیریت یکپارچه آفات:

الف: کنترل های محیط زیستی(Environmental Controls)،

این اصطلاح برای شرح رسمی محیط زیستی روشهائی است که قادرند، شرایط زنده و غیر زنده در محصولات کشاورزی را  تغییر داده و در نتیجه مزارع کشاورزی را برای آفات، آزار دهنده و غیر قابل سکونت نمایند، این روشها بر دانش و تکنولوژی استوار میباشند. اگر از این روشها بخوبی استفاده گردد ،محصولات کشاورزی از شر آفات در امان می مانند.

 

مفهوم کلیدی:

 

روشها:

الف-افزایش تنوع محصولات کشاورزی: کاشت چند محصولی و متناوب:

در بخش کشاورزی پایدار توضیح داده شده که کشاورزی تک محصولی عمدتاً منجر به شیوع گسترده آفات و امراض گیاهی میگردد.

در عوض تنوع در کاشت محصولات، میزان موجودی غذا برای یک آفت را کاهش داده و بدین ترتیب از رشد سریع جوامع آفت جلوگیری میگردد.

چندین روش برای افزایش تنوع محصولات وجود دارد، مهم ترین آنها عبارتند از:

1- کاشت چند محصولی.

2- کاشت متناوب و چرخشی.

در کاشت چند محصولی مکانیزم بدین صورت است که کشاورزان قطعه هائی از زمین ها را بصورت یک در میان از محصولات مختلف و یا فصل به فصل، می کارند، در این روش آفت های محصولات خاص، بدلیل شرایط محیط زیستی که برای آنها نامساعد گشته است، توانائی مقاومت برای زنده ماندن را از دست می دهند.

بدین ترتیب جمعیت آفت بطرز قابل ملاحظه ای کاهش یافته و یا از بین می رود، بعبارتی مقاومت محیط زیست در برابر آفات، آنها را از ادامه تغذیه در محیط چند محصولی منصرف می گرداند.

در کاشت متناوب و چرخشی محصولات، که ابزاری موثر برای کاهش فرسایش خاک و افزایش حاصل خیزی آن تلقی می گردد، نیز کمک شایانی به کنترل آفات می شود.

دلایل این امر عبارتند از:

1- هر چه اندازه یک قطعه از زمین های کشاورزی، حاصل خیزتر و سلامتر باشد، به همان اندازه گیاهان آن زمین در برابر آفات و امراض مقاومتر خواهند بود.

2- از آنجائیکه بعضی از آفات و حشرات از گیاهان مخصوص تغذیه می کنند، اگر یک زمین در یک سال بدون کاشت رها شود، حشرات و آفات موجود در آن زمین، بطرز قابل ملاحظه ای کاهش می یابد و بدین ترتیب محصولاتی که در تناوب و چرخش کاشت قرار می گیرند، تا حدود بسیار زیادی از امراض و آفات، مصون   می شوند.

مفهوم کلیدی:

 

ب- تغییر زمان کاشت محصولات:

در این روش بعضی از گیاهان بصورت طبیعی برای در امان ماندن از شر آفات در اوایل یا اواخر فصل جوانه می زنند، بعنوان مثال، تربچه وحشی را می توان نام برد.

این سبزی با تطابق پذیری بسیار عالی در اوایل فصل قبل از اینکه حشرات آفت پا به عرصه حیات بگذارد، شروع به جوانه زدن می کند و بدین ترتیب خود را از شر آفات آزاد می نماید.

لذا با مطالعه چرخه عمر حشرات آفت، می توان قبل از بروز و ظهور آنان، به کاشت گیاهان مربوط اقدام نمود، بعنوان مثال، با اندکی تاخیر در کاشت گندم می توان آنرا از شر حشره تخریب گر ساقه های گندم، خلاص نمود.

بطور کلی، اگر آفات در اوایل بهار بروز و ظهور پیدا کنند، باید عملیات کاشت گیاهان را به تاخیر انداخت، در چنین صورتی، حشرات نوزاد، بدون غذا می مانند و از بین می روند.

 

مفهوم کلیدی:

 

 

 

 

ج- تغییر مواد غذائی در خاک گیاهان:

میزان و سطح بعضی از مواد غذائی در خاک و گیاهان می تواند بر اندازه و تعداد جمعیت آفات اثر گذار باشد.

لذا با تنظیم مواد غذائی خاک، کشاورزان قادر خواهند بود، آفات را کنترل کنند.

بعنوان مثال، نیتروژن یکی از مهمترین مواد غذائی است که حشرات از گیاهان بدست می آورند.

بدین ترتیب زیاد بودن یا کم بودن نیتروژن تاثیر بسیار بالائی در تعداد جمعیت حشرات خواهد داشت و می تواند جمعیت آفات مختلف را تغییر دهد.

مفهوم کلیدی:

 

د-کنترل محصولات و علف های مجاور:

تمام محصولات توسط جنگل ها و سایر درختان و محصولات دیگر قابل محاصره هستند، یعنی در اطراف آنها انبوهی از مزارع کشاورزی و جنگلی وجود دارد، و هر کدام از این مزارع حشرات مفید و مضر(آفات) مخصوص بخود را دار هستند.

لذا برای کاهش خسارت بر محصولات کشاورزان می توان از محصولاتی که توانائی فراهم کردن آسان غذا، برای آفات برخوردارند را  در اطراف محصولات مفید کشت نمود.

با این روش، حشرات خطرناک، مضر و آفت در محصول کاشته شده باقی می مانند و در عوض حشرات مفید و از بین برنده آفت تشویق به مهاجرت برای شکار آفات می گردند.

کشاورزان همچنان می توانند برای فرار دادن آفات از محصولات با ارزش، محصولاتی کشت کنند که ارزش غذائی چندانی نداشته ولی برای حشرات آفات رژیم غذای مناسبی باشند، این کشت و زرع، محصولات تله اندازه آفات نام دارند.

گیاه آلفا لفا که در مجاور مزارع پنبه کاشته می شود، دقیقاً به عنوان یک محصول دام انداز برای حشرات آفات پنبه محسوب میگردد.

مفهوم کلیدی:

 

کنترل بیولوژیکی آفات: (Biological Control)

معرفی شکارچیان پارازیت و موجودات آفت کش:

در طبیعت و سیستمهای طبیعی هرگز حشرات آفت غالب نمیگردند .

این موضوع بخاطر آنست که همه اکوسیستم های بیولوژیک در سیاره حیات از سیستم های طبیعی افت کش که عمدتاً توسط موجودات شکارچی، امراض و پارازیت ها صورت می پذیرد تحت محافظت شدید قرار دارند.

در بخش اکولوژی همین کتاب توضیح داده شد که کنترل کننده های طبیعی، در واقع اجزاء زنده مقاومت محیط زیستی طبیعت هستند.

لذا، کشاورزان می توانند روی کنترل بیولوژیکی آفات سرمایه گذاری نمایند. و بدین تریتب طیف وسیعی از آفات را مدیریت کنند.

علف های هرز، حشرات مضر برای کشاورزی و جوندگان را می شود با کنترل بیولوژیکی مدیریت کرد.

مفهوم کلیدی:

 

 

 

کنترل ژنتیکی: Genetic Control

مدیریت تلفیقی و یکپارچه آفات در برگیرنده دو استراتژی کنترل ژنیتکی اصلی نیز است.

استراتژی اول روش عقیم سازی حشرات مذکر است و استراتژی دوم، تولید مثل حیوانات و گیاهان مقاوم ژنتیکی است.

در استراتژی اول عقیم سازی حشرات مذکر، در این روش گونه های مذکر عقیم شده حشره آفت در محیط زیست توزیع میگردد.

مکانیزم عقیم سازی بشرح ذیل است:

ابتدا حشرات آفت مذکر در اسارت نگه داشته شده و توسط پرتودهی یا از طریق سایر مواد شیمیائی عقیم کننده، قدرت تولید مثل آنها از بین می رود.

این روش غالباً در مناطقی که بصورت گسترده به آفات آلوده هستند، مورد استفاده قرار میگیرد.

در این طریق حشرات نر عقیم شده با حشرات آفت مونث جفت گیری و در چنین حالتی  تخم های بر جای مانده از حشرات ماده، غیر بارور می باشد.

لذا در صورتیکه جمعیت حشرات عقیم شده بیشتر از حشرات ماده باشد، در چنین حالتی اغلب تخم های برجای گذاشته توسط حشرات مونث، غیر بارور خواهد بود، و براحتی می شود آفت را از این طریق کنترل کرد.

این روش در حال حاضر در اغلب کشورهای جهان معمول است.(مکزیک و ایالات متحده)

 

مفهوم کلیدی:

 

استراتژی دوم توسعه و تولید گونه های مقاوم حیوانات و محصولات نام دارد:

با توجه به اینکه اغلب گونه ها  بلحاظ طبیعی و محیط زیستی  به انواع آفات و امراض ناشی از موجودات بیماری زا، مقاوم هستند، ولی کاشت تک محصولی گیاهان درطول زمان از مقاومت آنها در برابر آفات می کاهد.

بر اساس تحقیقات ژنیتکی، معرفی ژنهائی که مقاومت ژنتیکی محصولات را فراهم می کنند، می تواند کاهش و یا  حذف کامل آفت کش های شیمیائی را میسر گرداند.

محققین دریافته اند که پوست پرتغال، لیمو و میوه های نطیر ، حاوی روغن هائی است که برای تخمک ها و لارو بعضی از حشرات آفت فوق العاده سمی است.

لذا حشرات آفت که روی پوست این میوه ها تخم گذاری می کنند، براحتی از بین می روند و لارو آنها تخریب می گردد.

دانشمندان امیدوارند، با اعمال روشهای مهندسی ژنیتک بتوانند میزان روغن ترشح شده در پوست پرتغال را افزایش داده و از این طریق لارو حشرات که روی پوس میوه ها  هستند را از بین ببرند، با این روش، نیاز به استفاده از آفت کش ها حذف می گردد.

مفهوم کلیدی:

 

کنترل های شیمیائی آفات:(Chemical Controls)

کنترل شیمیائی آفات نیز بخشی از مدیریت تلفیقی و یکپارچه آفات تلقی می گردد.

این مواد شیمیائی، آفت کش های هستند که در دو طبقه بندی زیرین قرار می گیرند:

1- آفت کش های شیمیائی که  ازمقبولیت استفاده برخوردارند.

2- نسل جدید مواد شیمیائی طبیعی غیر سمی.

کاهش استفاده از آفت کش های نسل دوم (DDT):

در شرایط کنونی، حتی با استفاده وسیع از کنترل بیولوژیکی، باز هم نیاز به استفاده از آفت کشهای نسل دوم(DDT و سایر) وجود دارد.

ولی باید تلاشهای جدی در جهت کاهش استفاده مد نظر قرار گیرد.

لذا به منظور کاهش استفاده از مواد شیمیائی آفت کش، انجام اصول ذیل فوق العاده    مفید است.

1- آفت کش های شیمیائی باید با احتیاط  کامل و بدقت مورد استفاده مقطعی قرار گیرند.

2- آفت کش های شیمیائی باید در موثرترین زمان مورد استفاده قرار گیرد، این موضوع بخاطر آنست که میزان استفاده ها، کاهش یابد.

3- آفت کش ها نباید به حشرات مفید صدمه بزنند و تا آنجائیکه امکان دارد باید به این مهم فوق العاده توجه گردد.

4- از آفت کش ها نباید در نزدیکی منابع آب آشامیدنی استفاده کرد.

5- آفت کش ها، قبل از اینکه استفاده شوند، باید برای تعیین اثرات سمی، بدقت آزمایش شوند.

6- از آفت کش های پایدار در محیط زیست و موادی که خاصیت زیست تجمیع پذیری دارند، نباید استفاده کرد.

7- از آفت کش ها باید بگونه ای استفاده کرد که اثرات نامطلوب بر کارگران و جانوران بوجود نیاید.

8- از آفت کش ها باید بگونه ای استفاده کرد که جمعیت آفات در سطح پائین نگه داشته شده و کاهش حشرات مضر، محقق گردد، لذا روشهای محیط زیستی، ژنتیکی، شیمیائی و فرهنگی می تواند جمعیت آفات را تا حد قابل قبولی کاهش داده و بدین طریق عملیات کشاورزی مطمئن با رعایت اصول حفاظت از محیط زیست نیز میسر گردد.

 

 

 

مفهوم کلیدی:

 

آفت کش های نسل سوم:(Third – Generation Pesticides)

آفات کشهای نسل سوم در واقع مجموعه از مواد شیمیائی جدیدی هستند که در صنعت تولید می گردند و با اندک تغییرات ابداعی می توان از آنها بعنوان کنترل کننده آفات استفاده کرد.

این مواد شیمیائی جدید کاملاً غیر سمی بوده و بعنوان مواد شیمیائی دور کننده آفات از آنها استفاده می شود.

این مواد را می شود همراه با روشهای قبلی دیگر مورد استفاده قرار داد و از این طریق استفاده  از آفت کش های خطرناک و سمی جلوگیری قابل مهار است.

به واقع  این نسل سوم مواد شیمیائی آفت کش که غیر سمی و دوستدار محیط زیست است می تواند بخوبی جایگزین نسل دوم مواد شیمیائی که سمی و خطرآفرین برای محیط زیست، گردد، لذا این طبقه جدید از ترکیبات شیمیائی را آفت کش نسل سوم نامیده اند.

مفهوم کلیدی:

 

این مواد شیمیائی طبیعی عبارتند از:

1- فرمونها(Phermons)، حشرات و سایر حیوانات مواد شیمیائی از خود رها    می سازند که  فرمون نام دارند.

فرمونها در واقع ابزار شیمیائی ارتباطات را در حیوانات فراهم می آورند. یک گروه از فرمونها معرف جذابیت های جنسی هستند، که توسط حشرات ماده برای جذب حشرات نر، در زمان جفت گیری در محیط  منتشر می گردند.

این مواد، حتی در غلظت های فوق العاده پائین بسیار موثر هستند. فرمونها حشرات نر را به طرف ماده ها سرازیر می گردانند.

این تطابق تکاملی، میزان بالای موفقیت تولید مثل  را تضمین می نماید. بعضی از جذابیت های جنسی در حال حاضر بصورت تجاری تولید می گردد. و برای کنترل آفت در دست رس کشاورزان قرار دارد.

بعضی از این مواد در تله های فرمون قرار داشته که حشرات نر را بدام می اندازد.

این تله ها معمولاً ماده چسبنده ای دارند که حشرات آفت پس از ورود بدام به آن می چسبند و بدین طریق تحت کنترل قرار می گیرند.

روش دیگری که برای کنترل حشرات آفت با فرمونها مورد استفاده قرار می گیرد، روش گیج سازی(Confusion Technique) نام دارد.

در این روش فرمونها، در زمان جفت گیری حشرات روی محصولات اسپری می گردد و نرهای ناآگاه از این موضوع همگی در تمام جهات به طرف ماده اسپری شده، می روند و در عوض ماده های منتظر نرها، هیج شانسی برای جفت شدن با نرها پیدا نمی کنند و بدین ترتیب از تولید مثل بیشتر حشرات آفت جلوگیری می گردد.

مفهوم کلیدی:

 

هورمونهای حشرات:

با توجه به چرخه عمر اغلب حشرات که با تخم گذاری روی برگ ها انجام می شود، حشره بصورت لارو روی برگها زندگی کرده و مراحل کاترپیلار خود را که نهایتاً به پوپا و حشره بالغ تبدیل می شود، پشت سر می گذارد، حشره در تمام این مدت از برگ درختان و سایر قسمت محصولات استفاده کرده و آنها را تخریب می کند.

تمام چرخه عمر حشرات توسط دو هورمون بسیار مهم بنام هورمون جوانی و هورمون ریزش پرها تحت کنترل و تنظیم قرار دارد.

این هورمونها (Hormones) مواد شیمیائی هستند که توسط سلولهای معین که در بدن حشرات وجود دارند، تولید می شوند و سپس در سرتاسر بدن توزیع می گردند.

لذا با اندکی تغییر در سطح و میزان، این هورمونها می توان چرخه تولید حشره را با اشکال مواجه کرده و بدین طریق از بوجود آمدن نوزادان جدید جلوگیری نمود.

با این خرابکاری در چرخه عمر حشرات بواسطه دست کاری در میزان هورمون های کنترل کننده رفتار حشره، میتوان از ظهور و شیوع آفات جلوگیری کرد.

 

مفهوم کلیدی:

 

 

 

آفت کش های شیمیائی طبیعی:

آفت کش های شیمیائی طبیعی زیادی وجود دارند که می شود از آنها بعنوان کشنده آفت استفاده کرد.

بعضی از گیاهان قادرند بصورت طبیعی بعضی از حشرات را فراری داده و بعنوان فرار دهنده از آنها استفاده می شود، این روشها برای فرار دادن آفت کش در جهان مرسوم میباشند.

بعنوان مثال:

نیکوتین، کافئین و گیاه سیتروس از حشره کش های طبیعی هستند. تحقیقات برای استفاده از این مواد بعنوان آفت کش طبیعی ادامه دارد.

مفهوم کلیدی:

 

کنترل های فرهنگی / روشهای فیزیکی دفع آفات:

اجزاء نهائی در مدیریت تلفیقی و یکپارچه آفات، کنترل های فرهنگی نام دارند.

این روشها قادرند، جمعیت آفات را بنحو مقبولی کنترل کرده و مزارع کشاورزی را از خطر مصون دارند.

این روشها عبارتند از:

1- کاشت محصولات بمنظور کنترل علف های هرز.

2- ایجاد صوتهای ناخواسته و مزاحم برای فراری دادن پرندگان.

3- حذف فیزیکی حشرات آفات از مزارع.(جمع آوری آفات با دست)

 

 

مفهوم کلیدی:

 

مجموعه اقدامات انفرادی در جهت کنترل آفات کشاورزی و حفظ محیط زیست:

1- از مواد ارگانیک و آلی خریداری کنید، حداقل روزانه از سبزی های مختلف استفاده نمائید.

2- یک باغ یا باغچه گیاهی – آلی را مدیریت کنید.

3- از مواد آفت کش طبیعی برای کنترل حشرات استفاده کنید.

4- اگر مجبور شدید از آفت کش های شیمیائی استفاده کنید، حتماً بر اساس دستورالعمل درج شده بر روی ظروف محتوی آفت کش عمل نمائید.

آفت کش های شیمیائی مخصوصاً آندسته از آنها که در محیط زیست پایدار هستند، دشمن انسان و محیط زیست قلمداد می شوند.

 

همه با هم سعی کنیم از آفت کش های طبیعی برای از بین بردن آفات استفاده نمائیم.