_{تالیف: دکتر سلطانی نژاد}

بنام خدا

مفهوم رشد و توسعه از منظر حفاظت محیط زیست (مروری بر درک تفاوتها)

 

از منظر حفاظت محیط زیست کلیدی ترین مسائلی که امروزه مورد توجه قرار دارد، کلمات رشد و توسعه میباشند.

 

مثلاً رشد اقتصادی و جمعیت، سئوال این است آیا با ادامه روند رشد جمعیت و اقتصاد می توانیم به توسعه و انقلاب پایداری دست یابیم. در این خصوص دو طرز فکر وجود دارد، یکی موافق رشد و دیگری مخالف آن.

 

اول رشد اقتصادی را توضیح می دهم، در خصوص رشد جمعیت بعداً توضیح خواهم داد.

 

 

 

کسانیکه مخالف رشد اقتصادی هستند می گویند، رشد اقتصادی در یک سیستم محدود، ناپایدار است. لذا برای پایداری حضور انسان در کره زمین، اقتصاد باید به حالت ثبات برسد و رشد (گسترش اقتصاد) باید متوقف گردد و ادامه پیدا نکند و در عوض ما باید به بهبود کیفیت زندگی بپردازیم و بهره برداری از منابع را کاهش دهیم. چنین وضعیتی که ما دنبال آن هستیم توسعه نام دارد(بهبود کیفیت زندگی مردم)، موافقین رشد اقتصادی معتقدند، تداوم رشد اقتصادی برای ساخت یک آینده پایدار کاملاً ضروری است، آنها می گویند تداوم رشد اقتصادی استاندارد زندگی مردم را بهبود بخشیده و فقر را از بین می برد و نیز باعث کند شدن رشد جمعیت، مخصوصاً در جوامع پیش رفته می گردد، و نیز اظهار می دارند، چگونه می شود بدون رشد اقتصادی، بهبود رفاه اقتصادی مردم جهان را تامین کرد. قبل از اینکه به جزئیات موضوع بپردازم لازم است به تعاریف زیر توجه کنیم.

 

1- رشد اقتصادی عبارت است از گسترش فعالیتهای اقتصادی انسان. که مصرف بیش از حد منابعی همچون انرژی و مواد را دربر می گیرد. استراتژیهای رشد نوعاً منجر به گسترش زیرساختها می گردد، مانند مجتمع های مسکونی مازاد، نیروگاهها، جاده، پروژه های آب و غیره. این گسترش بنوبه خود نیازمند استخراج بیشتر منابع و مصرف بیش از حد انرژی است و نهایتاً منجر به برداشت مازاد از منابع طبیعی(جنگلها و غیره) میگردد و آلودگیهای گسترده ای را نیز ایجاد می کند، تمام موارد فوق، از قبیل ایجاد زیرساخت، استفاده از منابع انرژی در تخریب وسیع محیط زیست نقش دارند.

 

2- توسعه: عبارت است از بهبود کیفی زندگی انسان و محیط زیست. شاخص های توسعه عبارت است از: بهتر شدن کیفیت زندگی انسان و بهبود شرایط محیط زیست. توسعه دربرگیرنده اقداماتی است که محل سکونت و فضای کار را تضمین میکند، هدف ان فراهم کردن حمل و نقل کارا، انرژی کافی و تعلیم و تربیت است. توسعه غالباً شامل مراحل دیگری هم می شود، از قبیل بهبود فرصت های فرهنگی، بهداشت، نبود خشونت فیزیکی را نیز در بر میگیرد. لذا توسعه تعریف ساده ای نبوده ودر برگیرنده طیف وسیعی از مسائل مربوط به کیفیت زندگی انسان و موجودات زنده از منظر محیط زیست را دارا است. عده ای نیز می گویند درست است که توسط استاندارد زندگی مردم را بالا می برد ولی همزمان به رشد جمعیت فقرا نیز می انجامد.

 

طرفداران ضد رشد یا بهتر بگوئیم توسعه خواهان. آنها قبول دارند که رشد فقر را کاهش می دهد ولی می گویند، تداوم رشد اقتصادی در دراز مدت باعث تخریب بیش از حد محیط زیست میگردد و حالت هائی از ناپایداری گسترده در محیط زیست ایجاد می شود. و در نهایت کمکی زیادی به ملتهای فقیر نمی شود. در هر صورت گسترش اقتصادی زمانی برای یک ملت مفید است که منافع آن نصیب همگان گردد و از فقر گسترده در جوامع بکاهد و همزمان به محیط زیست نیز توجه شود.

 

منافع تداوم رشد اقتصادی بقدری زیاد است که هیج کس حاضر نیست در جهت حفظ محیط زیست از آن دست بردارد. ، امیدوارم طرفداران رشد اقتصادی دوباره به موضوع فکر کنند و تغییراتی در مغزها بوجود آید تا به واسطه آن بتوانیم از تغییرات گسترده ای که محیط زیست را رنج می دهد، جلوگیری کنیم و به سلامت محیط زیست بیندیشیم. رشد اقتصادی زمانی ضروری و لازم است که: 1-کیفیت زندگی تمام مردم را بالا ببرد. 2-اثرات اجتماعی و محیط زیستی نامطلوب را دارا نباشد،زمانیکه دو مقوله فوق در رشد اقتصادی وجودنداشته باشد، معنای آن تخریب وسیع محیط زیست و گسترش فقر است. پس برای امحاء فقر و غنای محیط زیست لازم است استراتژیهای بر مبنای توسعه تکنولوژیهای دوستدار محیط زیست و طراحی دوباره سیستمهای انسانی، تدوین تدوین گردد.

 

امیدوارم برای تحقق توسعه پایدار به فکر حفظ آب، خاک، هوا، گیاهان، جانوران، انسان، منابع طبیعی و ارتباط خودتان با آنها باشیم و در ضمن طریقه حل پایدار مشکلات محیط زیستی و اجتماعی را از روش دوباره فکر کردن بیاموزیم.

 

مفهوم کلیدی:

 

 

رشد و توسعه از نظر بنیادی دارای اهدافی متفاوتند. رشد منجر به افزایش مصرف منابع طبیعی می شود که این موضوع در دراز مدت منجر به ناپایداری سیستمهای حیات میگردد. در عوض توسعه استراتژی است که بهبود فرهنگ مردم را بدنبال دارد و الزاماً نیازمند افزایش در مصرف مواد نمی باشد، آلودگی تولید نمی کند و تخریب محیط زیست اتفاق نمی افتد.

 

 

 

 

 

 

سکونت گاههای انسانی – شبکه هائی از سیستمهای ناپایدار.

 

زندگی انسان و همه سیستمهائی که او را پشتیبانی می کنند، متشکل از مجموعه ای از کالاها و خدماتی است که از زمین و محیط زیست بدست می آید. در پشت این صحنه شبکه هائی عظیم از فعالیتهای سیستماتیک وجود دارد که وابستگی ما را به محیط زیست دوچندان می کند. به این مثال توجه کنید.

 

یک روز صبح را در نظر بگیرید، هنگامیکه از خواب بلند می شوید و می خواهید صبحانه بخورید، فوراً می روید آشپزخانه چراغ را روشن می کنید و بعداً سراغ گاز و آنرا روشن می کنید و صبحانه و چای خود را آماده می نمائید، تصور کنید این روشنائی و ایجاد گرما از کجا می آید، خوب، برق از طریق شبکه انتقال که با سوخت های فسیلی کار می کند و سوخت ها از معادن استخراج می شود، اینها همه نشان از یک سیستم گسترده تهیه انرژی است.

 

مثال دیگری: غذا از کجا می آورید، از مغازه بغل منزلتان، مغازه دار از کارخانه ای که غذا را فرآوری کرده است، کارخانه از کی- از کشاورز، کشاورز از کی ، از زمین های کشاورزی بدین ترتیب یک سیستم گسترده وسیع از تهیه غذا نیز وجود دارد.

 

پس ما انرژی، آب و مواد را وارد سیستمهای انسانی(مجتمع های مسکونی، حمل و نقل، صنایع، کشاورزی، ارتباطات، بهداشت، تعلیم و تربیت و دولت) نموده و با مصرف آنها این گونه سیستمها را راه اندازی و استفاده می کنیم و همزمان مقدار وسیعی از ضایعات متفاوت را نیز تولید می نمائیم.

 

پس زندگی ما وابسته به سیستمهای متنوعی همانند مدیریت ضایعات، حمل و نقل، انرژی، کشاورزی و غیره است، بعضی از این سیستمها ورودیهای مورد نیاز برای سیستمهای دیگر را فراهم می نمایند، تمام سیستمها ضایعات تولید می کنند و این ضایعات توسط سیستم مدیریت ضایعات سامان دهی می گردد. همه سیستمهای فوق در کنار هم یک سیستم گسترده اقتصادی را شکل می دهد که بنوبه خود با کمک سیستمهای اطلاعاتی گسترده نیازمندیها در همه سیستمهای این ابر سیستم، ساری و جاری می گردد. علاوه بر این یک سیستم هوشمند آموزشی نیز، نیازهای تعلیم و تربیتی درون سیستمی را در کل سیستم جاسازی می کند و بدین ترتیب یک شبکه سیستمی گسترده و در عین بسیار پیچیده برای جاری سازی حیات این گونه وارد عمل می شود.

 

این سیستم پیچیده برای عملکرد مناسب خود نیاز ضروری به یک سیستم پشتیبان دارد و در صورتیکه بهر دلیلی این سیستم پشتیبان و حامی وجود نداشته باشد، این مجموعه با مشکلات فراوان روبرو است.

 

این سیستم حامی و پشتیبان که در واقع سایر سیستمهای انسانی را تغذیه می کند، سیستم اکولوژیک نام دارد که از محیط زیست و زمین حاصل می شود، لذا سیاره زمین و محیط زیست زیرساختهای بیولوژیکی واقعی یک جامعه هستند، که انواع خدمات و کالاها را برای جامعه انسانی ممکن می سازند. و این مگا سیستم الکولوژیکی گسترده و وسیع ، به واسطه یک ابر سامانه خود پالا ضایعات بوجود امده ناشی از فعالیتهای اکولوژیک را بدرستی مدیریت کرده و در موارد زیادی انها را به مواد اولیه تبدیل نموده و برای استفاده به کارخانه بیولوژیک دیگری در همان (Biologic mega system)سیستم تحویل میدهد.

 

لذا سکونت گاههای بشری متشکل از سیستمهای درونی وابسته به سیستم فوق است، در حقیقت این سیستمهای وابسته به هم بگونه ای کار می کنند که ما غالباً به آنها فکر نمی کنیم. چون ما براحتی مجموعه نیازهای خود را از آنها تامین می نمائیم، نامرئی بودن این سیستمها برای اکثر ما یک منفعت است، اما یک مشکل هم وجود دارد و آن اینکه با وجود نامرئی بودن، مشکل است که مردم بصورت سیستمی فکر کنند. لذا مشکل اساسی و بنیادی که امروزه مردم جهان با آن روبرو هستند، سیستمهائیست که زندگی آنها را سامان می دهد ومتاسفانه این سیستمها در اکثر موارد ناپایدارند. شما ممکن است این ایده را قبول نکنید، چون برق دارید، آب دارید، غذا دارید و غیره، هر چیزی بخواهید فعلاً در دست رس است، و بخود می گویید، چگونه قبول کنم که سیستمهای حمایت کننده زندگی من ناپایدارند، در صورتیکه من فعلاً همه چیز در اختیار دارم، واقعیت این است که این سیستمها در دراز مدت به واسطه تخریباتی که در محیط زیست به وجود می آورند. کارائی خود را از دست داده و موجبات زوال و نیستی انها فراهم میگردد.

 

مفهوم کلیدی:

 

 

سکونت گاههای انسانی از سیستمهای وابسته زیادی تشکیل شده اند، مثل حمل و نقل، انرژی و مدیریت ضایعات، شواهد نشان می دهد که به واسطه فعالیتهای غیر طبیعی انسان این سیستمها در دراز مدت ناپایدارمیگردند.

 

 

 

سیستمهای انسانی چه مشکلی دارند؟ چرا ناپایدارند؟

 

سیستمی که امروزه اغلب نیازهای جوامع انسانی را از نظر کالا و خدمات تامین می نماید، به نظر ما یک سیستم پایدار است.ولی این سیستم بصورت سطحی، روند جاری تامین نیازها را انجام می دهد. واقعا پشت صحنه چیست؟ در عمق چه وجود، و بعبارت بهتر با این تامین، انسان در حال از دست دادن چه چیزی است؟

 

خروجی و کالاها از طریق یک سیستم وسیع، راههای هوائی، زمینی و دریائی جابجا می شوند و روزانه میلیونها کیلومتر از طریق شبکه های حمل و نقل(جت، هواپیما، ماشین، اتوبوس، کامیون، موتور سکلیت، دوچرخه، قطار، قایق، شتر، خر و اسب) پیمایش صورت می گیرد. همه اجزاء سیستم حمل و نقل موجود در یک کشور، سرمایه گذاریهای میلیاردی را طلب می کند.

 

هر صنعتی از حمل و نقل را در نظر بگیرید، سخت افزار و نرم افزار هزینه های گزافی را بدنبال دارد. درست است که سیستم حمل و نقل، زندگی بشر را تا حدود بسیار زیادی راحت کرده ولی در واقع باعث ناهنجاریهای گسترده ای در همه بخش های محیط زیست گردیده است، تصور کنید میلیونها تن آلاینده که از اگزوز حمل ونقل فضائی بر اقلیم کره زمین وارد می شود، چه بلائی خانمانسوزی بر این سیاره زیبا وارد می سازد.

 

مثلاً سوخت نفت و سایر سوختهای مایع که در سیستم حمل و نقل مورد استفاده قرار می گیرد، سالیانه میلیاردها تن دی اکسید کربن وارد فضا می کند، و CO2باعث گرمای وسیع کره زمین می شود و گرمای حاصله تمام بخش های محیط زیست را متضرر می کند. آلودگی اقیانوسها، دریا ها، دریاچه ها نیز که ناشی از حمل و نقل آبی است، باعث تغییرات وسیعی در اکوسیستمهای آبی شده است .

 

حفاری چاه های نفت تاثیرات زیادی را بر گونه های حیات موجود در آن مناظق گذاشته و گونه های تنوع زیستی را نشانه رفته تا حدی که غنای انها کاسته شده است. ذخائر نفیس سیاره زمین در حال اتمام است و در آینده همه سیستمهائی که به نفت وابسته هستند در کمبود شدید قرار می گیرند و این مهم از نشانه های ناپایداری این گونه سیستمها است.

 

لذا با توجه به مطالعات انجام یافته در خصوص سیستمهای انسانی، سه دلیل اساسی ذیل نشانه های ناپایداری در این سیستمها است.

 

1- سیستمهای انسانی موجود، آلودگی های زیادی در سطح محلی، منطقه ای و حتی جهانی تولید می کنند، بگونه ایکه ظرفیت برد محیط زیست برای جذب و غیر سمی کردن این آلاینده ها، ناممکن گردیده است.

 

2- سیستمهای انسانی موجود، منابع غیر قابل تجدید و در عین حال محدود را تخریب نموده و از بین برده اند.

 

3- سیستمهای انسانی فعلی، از منابع قابل تجدید و ضروری برای حیات بگونه ای استفاده می کنند که مدت زمان لازم برای تجدید حیات آنها وجود ندارد، مثلاً جنگلها سریع تر از اینکه بتوانند مجدداً تولید شوند، از بین می برند، یا بجای قطع یک درخت اقدام به کاشت درخت دیگری نمی گردد، این یعنی مرگ سیستمهای تجدید شونده حیات. خلاصه اینکه سیستمهای انسانی فراتر از ظرفیت برد زمین، موارد را مورد استفاده قرار داده و بیشتر تولید آلودگی و ضایعات می نماید، بگونه ای که سیستمهای خود گردان سیاره زمین و محیط زیست قادر به ترمیم و تصحیح ناهنجاریها نیست و نهایتاً این سیستمهای انسانی موجود، محیط زیست را فرسوده کرده و از توان آن برای حمایت حیات کاسته است. علائم و نشانه های ناپایداری سیستمهای انسانی در جای جای سیاره زمین مشهود است.

 

مفهوم کلیدی:

 

 

گرچه سیستمهای انسانی کالاها و خدمات زیادی را برای انسان فراهم می کنند، ولی آنها بصورت سیستماتیک ظرفیت برد برای کره زمین و محیط زیست را کاهش می دهند. آلودگی زیادی تولید نموده که کره زمین قادر نیست با سیستمهای خودپالای خود ، انها را سم زدائی کند. منابع غیر تجدید شونده را بسرعت مورد استفاده قرار داده و آنها را تمام می کنند و از منابع قابل تجدید بصورت غیر اصولی استفاده و اجازه نمی دهند که این منابع تجدید شده و تولید مثل کنند.

 

 

 

مجموعه اقدامات انفرادی در جهت ساخت یک منزل مسکونی پایدار و محیط زیستی.

 

برای ساخت یک مجتمع مسکونی محیط زیستی، از نظر پایداری به اصول ذیل توجه می گردد.

 

حفاظت(استفاده کارا از منابع)

 

الف)انرژی

 

ü از عایق های مربوط برای پوشاندن درزها و سایر مکانهای که هدر روی انرژی دارند، استفاده شود.

 

ü با نصب پرده های عایق دار و سایبانهای پنجره از هدرروی انرژی جلوگیری گردد.

 

ü اطراف پنجره ها، درها و سایر مکانهائی که هدرروی انرژی دارند را با وسیله محکم و غیر قابل نفوذ بپوشانید.

 

ü از پنکه های سقفی در تابستان استفاده کنید.

 

ü منبع آب گرم خود را با عایقی ضخیم بپوشانید.

 

ü لوله های آب گرم را نیز به منظور عدم هدر روی گرما، عایق بندی کنید.

 

ü از وسایل و تجهیزات کم مصرف انرژی استفاده نمایند.

 

ü درجه حرارت منزل را در تابستان 25 درجه سانتیگراد و در زمستان 20 درجه سانتیگراد تنظیم نمائید.

 

ü هنگامیکه از اتاق بیرون می روید حتی برای مدت کوتاه، همه چراغها را خاموش کنید.

 

ü از لامپ های کم مصرف فلورسنت استفاده کنید.

 

ü در نزدیکی محل کار تان اقامت کنید.

 

ü از دوچرخه، پیاده روی، اتوبوس و حمل و نقل عمومی استفاده کنید. خودرو کم مصرف بخرید.

 

 

 

ب) آب

 

ü

 

ü از سردوشهای که آب کمتر و منظم از آنها بیرون می آید استفاده کنید.

 

ü کوتاه مدت دوش بگیرید.

 

ü هنگامیکه مسواک می زنید و یا دستانتان را با صابون می شوید، شیر آب را ببندید.

 

ü باغچه تان را صبح زود یا آخر شب آب دهید.

 

ج) بازیافت

 

ü مرکزی بازیافت در منزل یا گاراژ راه اندازی کنید.

 

ü از محصولات بازیافتی خریداری کنید.

 

ü ضایعات باغچه را به کود گیاهی تبدیل کنید.

 

د)منابع تجدید پذیر

 

ü در اقلیم آفتابی، گل خانه ها را در جهت جنوب بسازید. این کار برای گرمای دریافتی در زمستان مناسب است.

 

ü در اقلیم های تابستانی برای تولید انرژی برق از سلول های خورشیدی استفاده کنید.

 

ü در نواحی که شدت باد بالا است از یک ژنراتوربادی کوچک استفاده نموده و برق تولید کنید.

 

ü از اجاق برقیهای کم مصرف استفاده کنید.

 

ه) احیاء و نگهداری زمین های بارور

 

ü در مناطق روستائی بخشی از علف های باغچه تان را در محل سکونت حیات پرندگان و حشرات برای تغذیه آنها رها کنید.

 

ü در مناطق خشک گونه های محلی که در مقابل گرما و خشک سالی مقاومند را کشت نمائید.

 

ü مناطقی را که درختان در آنها رشد نکرده اند، دوباره کشت نمائید.

 

ü چوب را از کارخانه های که آنرا بصورت پایدار تهیه کرده اند، خریداری نمائید.

 

ü

 

و) تثبیت جمعیت

 

ü سایز خانواده خود را به یک یا دو بچه محدود کنید.

 

ü اقدامات تنظیم خانواده را جدی بگیرید.

 

چالش های پیشرو

 

هدف اصلی در نگارش این مباحث این است که بگویم، سیستمهای جاری ناپایدارند و برای اینکه نوع انسان بصورت پایدار در این سیاره زیبا زندگی کند باید سیستمهائی که زندگی او را پشتیبانی می کنند، پایدار گردد.

 

 

 

چالشهائیکه سیستمهای انسانی را پایدار می کند، فراوانند، با مطالعه انها می توانیم به دو چالش بنیادی برسیم که عبارتند از:

 

1- تغییر و بازسازی سیستمهای موجود.

 

2- بکارگیری اصول پایداری در طراحی سیستمهای جدید.

 

مثلا برای اینکه ساختارهای موجود را از نظر مصرف انرژی کارآمدتر نمائیم و در طراحی و ساخت مجتمع های جدید همه شرایط مربوط به حفاظت محیط زیست را مد نظر قرار دهیم، باید به اصول پایداری توجه کرده و به واسطه آنها، بهترین مواد، برترین تکنولوژی و پایدارترین طراحی ها انجام دهیم، بگونه ای که مصرف مواد به حد اقل میزان ممکن برسد و به محیط زیست صدمه ای وارد نگردد.

 

مثلاً در کارخانه هائی جدید می توان از مواد ضایعاتی که اثرات نامطلوب آنها گرفته شده است، استفاده کرد، از مواد بازیافتی استفاده کنیم و بطور کلی از موادی استفاده کنیم که کمترین اثر محیط زیستی داشته باشد و همزمان در جهت حفظ منابع طبیعی نیز از کمترین میزان مواد مصرف کنیم.

 

مفهوم کلیدی:

 

 

برای ایجاد آینده ای پایدار، باید سیستمهائیکه زندگی انسان را پشتیبانی می کنند، دوباره سازی کنیم، این چالش دو لایه دارد، یکی اینکه سیستمهای موجود را تغییر داده و در بازسازی آنها تا آنجائیکه امکان دارد از اصول پایداری تبعیت گردد و دوم اینکه سیستمهای جدید را بر مبنای اصول توسعه پایدار و انقلاب پایداری طراحی کنیم، یعنی مصرف بهینه مواد را منطقی و محیط زیستی کرده و مصرف انرژی و سایر موارد مربوط به حفاظت محیط زیست را در طراحی ها لحاظ نمائیم.

 

 

 

 

 

کاربرد اصول توسعه پایدار و حفاظت محیط زیست در ساخت یک ویلای مسکونی

 

می خواهم روی کاغذ یک خانه بسازم، که کاملاً بر اساس اصولی را که توضیح دادم استوار باشد(اصول توسعه انقلاب پایداری) در طراحی و ساخت این خانه مجازی چهار اصول عملیاتی توسعه پایدار را مد نظر قرار می دهم، یعنی:

 

1- حفاظت(کارائی انرژی و آب)

 

2- بازیافت

 

3- استفاده از مواد تجدید پذیر

 

4- احیاء و ابقاء سیستمهای طبیعی بیولوژیکی

 

اول از همه این خانه ای که می سازم، تمام برق مورد نیاز خانه را خودم تولید می کنم یعنی یک ژنراتور بادی کوچک و یک سلولهای خورشیدی روی سقف خانه کار گذاشته ام و بدین ترتیب از انرژی خورشید که پاک و غیر قابل اتمام است استفاده می کنم. راستی نگفتم، از ژنراتور بادی برق تولید می کنم. این سیستم انرژی که در بالا توضیح دادم فوق العاده است و تجهیزات الکتریکی که در خانه استفاده می کنم، بسیار کم مصرف هستند، یعنی صورتحساب برق که در هر ماه می آید به اندازه ای کم است که خجالت می کشم آنرا بپردازم و از این بابت چون در حفظ منابع تجدید ناپذیر و استفاده کم از آنها، پیش قدم هستم، بسیار خوشحالم. سیستم روشنائی یخچالم و تلویزیون و همه وسایل برقی که دارم خیلی کم مصرف هستند و سالانه از این بابت هزاران تومان صرفه جوئی اقتصادی دارم. محشر است .به اندازه ای خوشحالم که حساب و کتاب ندارد.

 

خانه ام در زمستان هم برای گرم بودن به انرژی خورشیدی وابسته است، اصلاً سوخت فسیلی در کار نیست، پنجره های خانه در زمستان روبه جنوب و بطرف خورشید باز می شوند و بدین ترتیب نور خورشید در پائیز و زمستان و اوایل بهار به صورت مستقیم وارد خانه می شود و موادی که سقف بکار برده ام و همچنین دیواره ضخیمی که دارد، گرما را جذب کرده و بتدرج بصورت یکنواخت در داخل خانه ام جاری و ساری می نماید و درجه حرارتی معتدل در زمستان بدون اینکه مصرف اضافی برق داشته باشم، برایم ایجاد می نماید.(مثلاً 20 درجه سانتیگراد)، مضافاً سقف خانه را با عایق های ابر کیفی پوشانده ام که تقریباً فرار هرگونه گرما را در زمستان غیر ممکن می سازد و قسمت شمال خانه را در بیرون با دیواره از خاک پوشانده ام و به اصطلاح خانه را در گودی انداخته ام و این مهم باعث نگهداشت ثابت درجه حرارت در زمستان می گردد.

 

سقف اطاقهای خواب و دفتر من کلاً در زمین قرار دارد و سطح آن پوشیده از پوشش گیاهی.

 

در طول تابستان، خانه بصورت طبیعی توسط خود زمین خنک می شود. طبیعت زیر زمینی خانه ام انرا بصورت بسیار دل انگیزی خنک نگه می دارد. پنجره های خانه در امتداد نور خورشید کار گذاشته شده و بصورت بسیار شفاف و طبیعی از خورشید نور می گیرد. این خانه من بر خلاف اکثر خانه های موجود در منطقه، چاه جذبی ندارد و آب باران و برف را که از سقف آن سرازیر می شود در یک تانک زیرزمینی 5000 گالنی جمع آوری میگردد . این آب در مواقع نیاز به داخل خانه پمپ شده و مورد استفاده قرار می گیرد. آب آشامیدنی را باید با یک سیستم ساده فیلتراسیون خالص کرده و استفاده می کنم، من و خانواده ام در این خانه آب ناشی از کارکرد ماشین لباسشوئی را از سایر آبهای ضایعاتی(آب ناشی از دستشوئی) جدا و با لوله کشی مربوط، باغچه خانه را آبیاری می کنیم. برای اینکه پایداری این خانه را بیشتر کنم(محیط زیستی) کلیه مواد ساختمانی آنرا از ضایعات بازیافتی تهیه کرده ام، مثلاً از تایرهای فرسوده برای دیوارکشی استفاده کرده ام البته تایرها را با روشی خاص چیدمان کرده و با نوعی پوشش سامان دهی نموده ام. خلاصه سرتان را درد نیاورم این تایرها در زمستان گرمای خورشید را جذب کرده و در شب بصورت یکنواخت در سرتاسر خانه گرما را توضیح می کنند.

 

خانه ام بطرز شگفت آوری و صد در صد(100%) از سلولز بازیافتی که از روزنامه های کهنه تهیه شده است، عایق بندی گردیده است. سقف خانه آهنی است و زمانیکه عمر ان (shelf life) تمام شود آهن قراضه ان بازیافتی است. خانه تقریباً 50 سال عمر می کند. کف خانه را با مواد بازیافتی پلاستیکی تزئین کرده ام و فرش ها را نیز از مواد بازیافتی تهیه کرده ام- کابینت ها و قفسه ها را از چوب ضایعاتی دور ریختنی، ساخته ام و بگونه ای بسیار مهندسی چیدمان آنها شکل گرفته است. رنگ آمیزی دیوارها با رنگ دور ریختنی که احیاء کرده ام، انجام شده است. این خانه را که بدین گونه ساخته ام صد در صد محیط زیستی و پایدار است و از نظر اقتصادی بسیار ارزان تمام شده یعنی نصف قیمت خانه های دیگر.

 

زندگی پایدار من نیازمند یک سری اقدامات محیط زیستی انفرادی نیز هست، من و خانواده ام تمام ضایعاتی را که در خانه بوجود می آید بازیافت می کنیم، تمام مواد ارگانیک را به کارخانه کمپوست سازی می دهیم تا به کود تبدیل شود، بخاطر این کار ماهانه زباله بسیار کمی تولید می کنیم. هنگامیکه به مغازه برای خرید می رویم از کیسه های پارچه ای استفاده می کنیم و از محصولات بازیافتی خرید می کنیم و در خصوص مصرف انرژی و آب بسیار حساس هستیم، مثلاً سردوش آب را بگونه ای تنظیم کرده ایم که کمترین میزان اب از ان میزیزد و پاشش بسیار کمی را جاری می سازد. سردوش حمام ما در مقایسه با سایر سردوش ها در هر هفته ده برابر کمتر پاشش دارد، این کار ما در صرفه جوئی مصرف آب بی نظیر است . خودرو ما خودروئی هیبرید است و از میزان بسیار بسیار نازلی از انرژی استفاده می کند. خورد و خوراک ما(غذا ما) بسیار ارزان، گیاهی و در عین حال مقوی است، البته ما گیاه خوار نیستیم ولی غذائی که استفاده می کنیم غالباً گیاهی است و می توانم بگویم ما در پائین ترین سطح زنجیره غذائی قرار داریم. یعنی غذائی که ده نفر از ما در یک وعده میل می کنیم، یک ضد محیط زیست آنرا در یک وعده می خورد، یعنی ما، ده نفر – محیط زیستی زندگی کنیم و ان کس که که غذای ده نفر را در یک وعده می خورد ضد محیط زیست عمل می کند.

 

راحتر بگویم غذائی ده نفر افریقایی را یک امریکایی می خورد و کشورهای به اصطلاح پیش رفته صنعتی محیط زیست را بر باد داده و از جمیع جهات موجبات تخریب آنرا فراهم کرده اند، برای اینکه بحالت پایدار محیط زیستی برسیم باید از خانه من شروع کنیم و تمام اصول عملیاتی توسعه پایدار در طول زندگی همه ما مدنظر باشد.

 

خلاصه اصول عملیاتی توسعه پایدار.

 

1- تثبیت جمعیت انسان، رشد جمعیت انسان به منظور حفاظت از محیط زیست باید منطقی گردد.

 

2- رشد بی رویه، بی معناست ،از زمین و مزارع کشاورزی باید به گونه ای استفاده کنیم که ظرفیت برد آنها کاهش نیابد و متناسب با نیا ز و حفظ حاصل خیز ی زمین بهره برداری انجام گردد.

 

3- باید از منابع در اختیار و تجدید شونده و تجدید ناپذیر بصورت بسیار کاراتر استفاده کنیم، تمام منابع از سوخت های فسیلی تا مواد ساختمانی و حتی آبهای آشامیدنی باید بصورت کاراتری مورد استفاده قرار گیرند، یعنی منابع با تکیه بر اصول حفاظت از محیط زیست، مورد بهره برداری قرار گیرند. کارائی منابع، منافع اقتصادی هنگفتی را برای همه آحاد جامعه در بر دارد با این رویکرد حتی نسل های آینده نیز می توانند از محیط زیست بهره مند شوند.

 

4- از منابع انرژی پاک و تجدید شونده مثل خورشید و باد، باید استفاده نمود. این منابع در حالی که نیازهای ما را تامین می کنند اثرنامطلوبی بر محیط زیست ندارند.

 

5- بازیافت مواد ضایعاتی بسیار مهم است چرا که منابع کره زمین محدود است و هر چه بیشتر از مواد در چرخه تولید مورد استفاده قرار گیرد، احساس اقتصادی خوبی بوجود می آید و نسل های آینده نیز می توانند سهم خود از محیط زیست داشته باشند، لذا ما برای حفظ محیط زیست باید بخش زیادی از کالا را از مواد بازیافتی تهیه کنیم.

 

6- باید سیستمهای طبیعی صدمه دیده را احیاء کنیم و نگذاریم بهره برداری بیش از حد از این سیستمها صورت پذیرد. تخریب سیستمهای طبیعی(اکوسیستم ها) خسارت جبران ناپذیری بر بدنه محیط زیست وارد کرده است، باید به هر طریق ممکن جلوی این ناهنجاری گرفته شود، باید بدانیم کارکرد درست این سیستمها باعث حیات پایدار خود آنها، انسان و اقتصاد ما می گردد، کاشت جنگل، تعمیر و بازسازی مناطق صدمه دیده، احیاء زمین های حاصل خیز کشاورزی، مراتع و چراگاهها باید همه و همه تحت محافظت جدی قرار گیرد.

 

7- باید منابع طبیعی بصورت پایدار مدیریت شود، یعنی مدیریت بر جنگل، علف زارها و سایر سیستمهای طبیعی می بایستی با تکیه بر اصول پایداری انجام شود. نباید منافع کوتاه مدت را بر بهره برداری درازمدت ترجیح داد. اگر به منافع کوتاه مدت فکر کنیم باید بدانیم که در حال فاصله گرفتن از دوام، قوام و پایداری حیات هستیم.

 

مفهوم کلیدی:

 

 

برای خلق جامعه ای پایدار نیازمند مراحل ذیل هستیم. 1- تثبیت جامعه. 2- مدیریت رشد. 3- کارائی منابع(استفاده درست).4- بازیافت.5- استفاده از انرژیهای تجدیدپذیر.6- احیاء سیستم های طبیعی بیولوژیکی.7- مدیریت پایدار بر منابع.

 

بکار گیری اصول عملیاتی توسعه پایدار در سیستمهای انسانی

 

به منظور کاربرد اصول عملیاتی توسعه پایدار در سیستمهای انسانی باید ماتریسی از سیستمها و اصول پایداری ترسیم نمود و بر اساس آن، اقدامات عملیاتی را انجام داد. مثلاً سیستم حمل و نقل ما با توجه به عملیات متعدد حفاظت یعنی استفاده از خودروهای کم مصرف، استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی دریائی، هوائی، آبی و زمینی میسر است، یا سیستم های مسکونی با استفاده از اصل عملیاتی بازیافت و کمپوست، می تواند به طرف پایداری حرکت کند.(ساخت مجتمع های مسکونی با استفاده از مواد بازیافتی و ایجاد سیستم متمرکز کمپوست برای تبدیل ضایعات بیولوژیک به کود قابل استفاده کشاورزی و همزمان تولید انرژی ارزان و نیز با بکارگیری اصل مدیریت رشد و کنترل آلودگی ها و ثابت کردن رشد می توان به حفاظت محیط زیست دست یافت، در سیستم کشاورزی، فرآوری و توزیع غذا، اصل بنیادین توسعه پایدار عبارت است از سوخت بیولوژیکی در تجهیزات مکانیکی مزارع و نصب ژنراتورهای بادی.

 

برای تولید برق در سیستم تجاری، بازرگانی و صنعت، اصل مهمی که مد نظر است، تشویق قانونی سیستمهای صنعتی، بارزرگانی و تجاری برای رعایت اصول حفاظت (مصرف مطلوب انرژی، آب و مواد) و تحت حمایت قرار دادن پوشش گیاهی منطقه(فضای سبز) در عملیات توسعه می باشد.

 

با توجه به موارد فوق و در جهت توسعه پایدار سیستمهای مختلف اجتماعی با تکیه بر حفاظت محیط زیست، باید تلاشمان رادوچندان کنیم.باید بدانیم که توسعه پایدار و انقلاب عظیم پایداری مستلزم حل ریشه ای مسائل مختلف جامعه و محیط زیست است. این مفهوم در کلیه مشکلات ما کاربرد عملی دارد. مشکلات اقتصادی، اجتماعی و محیط زیستی، متاسفانه اغلب رهبران سیاسی جامعه و طبقه وسیعی از شهروندان به این مسائل اهتمام نمی ورزند و به راههائی که بتواند سیستمهای ناکارآمد موجود را دوباره سازی کند، نمی اندیشند و این بی توجهی به آینده پایدار جوامع را از منظرهای مهم(اجتماعی، سیاسی و محیط زیست)درخطر جدی قرار می دهد. برای غلبه بر این موانع ما به رهبرانی نیاز داریم که آحاد مردم رادر جهت نیاز به انقلاب پایداری قانع کنند. الزاماً لازم نیست این رهبران سیاسی، دولتی، سیاسی و یا سازمانی باشد، همه می توانند در جهت خلق یک حماسه بزرگ که همان انقلاب پایداری است، مشارکت جدی داشته باشند.

 

در پایان این بخش برای اینکه توسعه پایدار و مفهوم انقلاب پایداری را بدرستی درک کنیم، لازم است قبل از مطالعه به مفاهیم کلیدی زیر اشراف کامل داشته باشیم، این مفاهیم عبارتند از:

 

زیرساختهای بیولوژیک، محدودیتهای بیوفیزیک، ظرفیت برد، وابستگی، همبستگی، سیستم های اکولوژیک، عدالت محیط زیستی و اکولوژیکی، سیستم های اقتصادی و رشد، نظام تعلیم و تربیت، انقلاب کشاورزی و صنعتی، راه حلهای مقطعی حل مشکلات، سیستمهای تهیه و تولید انرژی، نظامهای ساخت و تولید کالا، تجهیزات کنترل آلودگی، توسعه پایدار، انقلاب پایداری عدالت میان نسلی، عدالت در مورد نسل های آینده، حقوق سایر موجودات زنده، حیات بین محدودیتها، تجدید پذیر، غیرقابل تجدید، زیرساخت های فیزیکی، سیستم های حمل و نقل، ساختارهای دولتی.

 

پس از بخاطر سپاری مفاهیم فوق و مطالعه عمیق متن به سئوالات ذیل هم پاسخ دهیم، پاسخ را با نویسنده(سلطانی نژاد) هماهنگ کنید و سپس آنرا به دوستان، فرزندان و هر که دوستدار و حفاظت محیط زیست است، ارائه دهید و اما سئوالات:

 

1- آیا اقتصاد و جمعیت می توانند بصورت نامحدود رشد نمایند. بله چرا؟ و نه چرا؟

 

2- چند راه حل ریشه ای برای حل پایدار مشکلات محیط زیستی ارائه دهید و توضیح دهید چگونه این راه حلها ما را درتوسعه پایدار و انقلاب پایداری کمک می کنند.

 

 

مفهوم کلیدی:آلودگی هوا، تولید بیش از حد ضایعات، انقراص گونه های جانوری و گیاهی، همگی از علائم انفجار جمعیت و ناپایداری سیستمهای انسانی است، طراحی دوباره چنین سیستمهائی در کاهش اکثر علائم بحرانهای محیط زیستی به ما کمک کرده و جریان پایدار حیات را میسر می سازد.