_{تالیف: دکتر سلطانی نژاد}

بنام خدا

سیاره آبی- خاکی (زمین) و منابع معدنی آن با تکیه بر حفاظت محیط زیست:

مقدمه:

هنگامیکه زمین ما در 4/5 میلیارد سال بیش طی فرآیندهائی نفس گیر و وحشتناک کیهانی متعددی از خورشید کنده شد ، بتدریج شکل گرفت. در ان زمان خانه امروزی ما به شکل یک توده کیهانی بزرگی پوشیده از یخ و صخره بود.

بنام خدا

سیاره آبی- خاکی (زمین) و منابع معدنی آن با تکیه بر حفاظت محیط زیست:

مقدمه:

هنگامیکه زمین ما در 4/5 میلیارد سال بیش طی فرآیندهائی نفس گیر و وحشتناک کیهانی متعددی از خورشید کنده شد ، بتدریج شکل گرفت.در ان زمان خانه امروزی ما به شکل یک توده کیهانی بزرگی پوشیده از یخ و صخره بود.

این تکه فرار کرده از خورشید در طول زمانهای طولانی تحت شدیدترین اشعه های هولناک خورشیدی، تخریبات وسیع رادیواکتیو در دل صخره ها و سایر منابع دیگر گرمازا، همگی باعث گردید که زمین ذوب شود و به حالت تکیه ای گداخته درآید، بدین ترتیب یک توده بسیار ضخیم و عظیم از مواد مذاب سرگردان در فضا که بسرعت بر گرد خورشید می دوید شکل گرفت و این توده بزرگ آبی – خاکی بتدریج و در طی میلیونها سال سطح آن به سردی گراید و در نتیجه این سرمایش، قشری ضخیم و صخره ئی غنی از انواع مواد معدنی در ان شکل گرفت.

البته با سرد شدن قشر صخره ئی، مرکز زمین همچنان گداخته باقی ماند.

با تداوم سرما در سطح سیاره، بخار آب موجود در اتمسفر متراکم گردید و بسرعت پدیده نزولات جوی را در سطح سیاره فراهم آورد، این گونه بود که اقیانوسها، دریاچه ها، رودخانه ها و نهرها شکل گرفت.

بگفته دانشمندان، متجاوز 70% سطح زمین آب و کمتر از 30% سطح آن پوشیده از خشکی است.

سوال این است که با وجود این همه آب بر سطح این ابر قاره کیهانی چرا نام آن خاکی است، پس بهتر است بگوئیم سیاره آبی -خاکی منظومه شمسی.

(Water Earth Planet).

در این مقاله بتفصیل در خصوص ویژه گیهای خاکی این سیاره آبی – خاکی، قلم خواهم زد.

تعیین مواد معدنی پوسته این ابر قاره کیهانی را با قلم می کاوم و از دل این کاوش اثرات محیط زیستی بهره برداری بیش از حد از این منابع را به گوش فارسی زبانان در هر جای جهان ، خواهم رساند و البته راههائی برای بهره برداری پایدار و متعادل از منابع معدنی را هم توضیح می دهم.

 

مواد معدنی سیاره زمین:

پوسته زمین و آبهای موجود در سطح آن ضرورتی برای حیات موجودات زنده هستند.

قشر این سیاره آبی خاکی مملو از مواد بسیار فراوان معدنی است. این مواد معدنی عمدتاً غیر آلی (Inorganic) بوده و به شکل سنگ معدن در همه جای این سیاره یافت می شوند، مثلاً سنگ معدن آلومینیم، آهن و غیره از این نمونه ها میباشند.

اصطلاح مواد معدنی به چند ماده ارگانیک مثل ذغال سنگ و نفت بر می گردد، این مواد بلحاظ غنی مواد سوختنی تحت عنوان مواد معدنی سوخت (Fuel Mineral) معروفند و بقیه آنها، مواد معدنی غیر سوختی (Nonfuel minerals) نام دارند.

مواد معدنی غیر سوختنی به سه دسته تقسیم می شوند:

1- مواد معدنی که محصول فلزی دارند(Metal Yielding Minerals) برای مثال، سنگ معدن آلومینیم و مس را میتوان نام برد.

2- مواد معدنی صنعتی (Industrial Minerals) مثل آهک ازاین نوع است.

3- مواد معدنی ساختمانی (Construction Minerals) مثل ماسه، سنگ و غیره در این رده قرار دارند.

مواد معدنی که به فلز تبدیل می شوند باید در مرحله اول فرآیند گردند.

برای این منظور آنها را اول خرد کرده و سپس ریخته گری می کنند. برای تولید فلزات خالصی همچون آلومینیم و مس و غیره این عملیات قابل انجام است.

مواد صنعتی و ساختمانی بصورت مستقیم مورد استفاده قرار میگیرند و به لحاظ فنی، فرآیند بسیار کمی را می طلبند.

مواد معدنی غیر سوختنی از عناصری مثل سیلیکون (Silicon) و اکسیژن (Oxygen) ساخته شده اند.

فراوانترین عناصر در پوسته زمین، در واقع اکسیژن، سیلیکون، آلومینیم، آهن و مگنزیم هستند.

سایر عناصر مانند طلا و طلای سفید نیز وجود دارند، اما مقدار آنها فوق العاده کم و نادر است. مواد معدنی نوعاً در صخره ها قرار دارند.

صخره ها، سنگ دانه های (Aggregates) جامدی هستند که معمولاً دو یا چند نوع ماده معدنی را در خود جای می دهند.

زمین شناسان صخره ها را به سه دسته تقسیم کرده اند.

1- صخره های آذرین یا آتشین، مثل بازالت و گرانیت، این سنگها هنگامیکه مواد معدنی گداخته(مذاب) و سپس سرد می شود، بوجود می آیند.

2- صخره های رسوبی مثل ماسه سنگ و سنگ های رسی، این سنگها زمانی شکل می گیرند که ذرات فرسایش از سایر صخره ها جدا شده و در مکانهائی مجتمع گردند. این ذرات معمولاً بیشتر در کف اقیانوسها یافت می شوند و مقادیر آنها بسیار بوده که بشکل لایه هائی ضخیم خودنمائی می کنند.

3- صخره های دگرگون(Metamorphic Rocks Igneous)، مانند شیست، زمانیکه صخره های آذرین و رسوبی(Sedimentary) توسط گرما و فشار در هنگامه کوه زائی

(Mountain building) جابجا می شوند ، بوجود می آیند.

اغلب موادی که منجر به محصولات فلزی می شوند از صخره های آذرین مشتق شده اند، این مواد معدنی غالباً توسط فرآیندهای زمین شناختی (Geological)در صخره های آذرین متراکم گشته اند.

ذخائر مواد معدنی (Mineral deposit) متراکم که قابلیت معدن کاوی و پالایش را داشته باشد، سنگ معدن (Ore) نام دارد.

اغلب سنگ های معدنی، معدن کاوی شده و خرد می گردند سپس فرآیند شده و نهایتاً به محصول نهائی تبدیل میشوند. فلزات مس، روی، آلومینیم و غیره در این طبقه جای دارند.

 

 

 

مفهوم کلیدی:

 

منابع معدنی و جوامع بشری:

مواد معدنی در زندگی انسان فوق العاده با اهمیت هستند، این مواد از سنگهای معدنی مشتق می شوند، مثلاً ساختمانهای ما، کامپیوتر، دوچرخه، ماشین، شیشه و غیره، همه و همه از سنگ های معدنی که قابلیت تبدیل به فلز را دارند، بوجود می آیند.

مواد معدنی ساختمانی برای جاده سازی، مدارس، ساختمانهای اداری و خانه سازی مورد استفاده قرار می گیرند، مواد معدنی صنعتی برای بدست آوردن کود و سیمان نیز قابل فرآیند هستند.

همه مواد معدنی برای رفاه انسان فوق العاده مهم هستند، اساساً تکامل فرهنگی انسان با تاریخچه ئی آغشته از مواد معدنی همراه است، دوران های سنگ، برنز و آهن بیانگر این موضوع میباشند.

گرچه انقلاب صنعتی به واسطه استفاده از سوخت های فسیلی، اهمیت مواد معدنی را پنهان نمود ولی واقعیت قضیه این است که سوخت های فسیلی برای فرآیند کردن مواد معدنی و تبدیل آنها به محصول مفید، مورد استفاده قرار میگیرند.

مواد معدنی در اقتصاد ملی کشورها نیز نقش بسیار اساسی و حیاتی دارند و در میان همه این مواد ، آهن، آلومینیم، مس مهمترین استفاده را دارند، مثلاً برای تولید اتومبیل از آهن بطرز گسترده ای استفاده می شود.

ساختمانها، پل ها و سایر محصولات آهنی نیز از جمله استفاده کنندگان از آهن هستند، آلومینیم در جت ها و هواپیماها مورد استفاده قرار می گیرد، سایر مواد معدنی آهنی نیز به همین ترتیب نقش هائی در زندگی انسان ایفا می نمایند.

 

مفهوم کلیدی:

 

چه کشورهانی مواد معدنی جهان را بیش از همه مصرف می کنند؟

کشورهای توسعه یافته صنعتی استفاده گران اصلی مواد معدنی هستند.

این کشورها تقریباً 20% جمعیت جهان را شکل می دهند، در حالیکه 75% مواد معدنی را مورد استفاده قرار می دهند.

امریکا که 5/4 درصد جمعیت جهان را دارد، 20% مواد معدنی جهان را می خورد، کشورهای دیگر بهمین ترتیب مقادیر زیادی از مواد معدنی را ازآن خود کرده اند.

مواد معدنی از گوشه کنار جهان با زور جنگ و کشتار به کشورهای صنعتی سرازیر شده و آنها با این فراخوانی زورکی مواد را از اقصی نقاط جهانبه غارت برده و زیر ساخت های (Infrastructures)، سیستمهای انسانی خود را (ساختمانها، بزرگراه ها و پل ها) تکمیل میکنند.

خلاصه اینکه کشورهای کاملاً توسعه یافته صنعتی با غارت مال دیگران ، خود را ثروتمند کرده اند، این کشورهای قلدر، علی رغم اینکه جمعیت بسیار کمی دارند، ولی 75% مواد معدنی جهان را می خورند.

 

مفهوم کلیدی:

 

واردات مواد معدنی:

تولید جهانی مواد معدنی بطرز فزآینده ای گسترش یافته است و بعضی از مواد معدنی که به لحاظ تجاری در مقادیر با ارزشی یافت می شوند، فقط در بعضی از کشورهای ویژه (Specific countries) ,وجود دارد.

لذا اغلب کشورها مخصوصاً جهان خوران و زورگویان برای دستیابی به این مواد با ارزش به کشورهای دیگر وابسته هستند.

دست اندازان به اموال دیگران مواد معدنی مورد نیاز خود را از کشورهائی که از نظر فرهنگی فقیر و از نظر مواد معدنی غنی، هستند با جنگ افزونی تهیه می کنند.

لذا مواد معدنی استراتژیک (Strategic Minerals) همانند آلومینیم، کادمیوم، گرانیت، طلا و اورانیوم که از کشورهای فقیر بغارت می روند، عمدتاً با کشتار مردم آن نواحی همراه است.

مفهوم کلیدی:

 

میزان مواد معدنی سیاره زمین:

چشم انداز دراز مدت مواد معدنی نامعلوم است.

بعضی از تخمینها دلالت بر آن دارد که 75% مواد معدنی جهان از وضعیت خوبی برخوردارند و فقط بعضی از مواد هستند که در معرض خطر انقراض

(Endangered Minerals)می باشند.

طلا، نقره، جیوه ،سرب، سولفور، قلع، تانگستن و روی از جمله فلزاتی هستند که در دهه های آینده تمام می شوند، لذا مواد معدنی در معرض خطر بایستی درصد توجهات جهانی قرار گرفته و پیمانهای ملی و بین المللی در این خصوص منعقد گردد.

مفهوم کلیدی:

 

اثرات محیط زیستی بهره برداری بیش از حد مواد معدنی:

مواد معدنی همانند سوختهای فسیلی بخشی از سیستم تولید – مصرف هستند که در برگیرنده اکتشاف، معدن کاوی، فرآیند، حمل و نقل و استفاده نهائی می باشند.

فعالیت های فوق، تخربیات قابل ملاحظه محیط زیستی ایجاد می نمایند.

مخصوصاً معدن کاوی و ریخته گری(ذوب سنگ آهن برای استخراج فلز) صدمات جبران ناپذیر محیط زیستی در جهان ایجاد میکنند.

تولید مس را در نظر بگیرید، این ماده معدنی از معادن روباز استخراج میگردد. برای انجام این مهم ابتدا صخرهای روی معدن برداشته می شود وسپس سنگ معدن بارگیری و به کارخانه ها ارسال میگردد، در آنجا ابتدا خرد شده و بعدا از طریق تغلیظ گرها،

ناخالصی های آن حذف میگردد.

سپس سنگ تغلیظ شده(فشرده) در کوره ریخته گری قرار داده می شود، در این مکان سنگ مس با درجه حرارت بسیار بالا گرم میگردد و بدین ترتیب فلز خام (Crude Metal)بدست می آید این محصول مجدداً ریخته گری شده و مس خالص (Pure Copper) تولید میگردد.

در هر مرحله از این سیستم فوق اثرات قابل ملاحظه محیط زیستی بوجود میاید. حتی در بهترین کشورهای صنعتی، این وضعیت(خطر محیط زیستی) موجود است.

برای مثال، معدن کاوی مناطق محیط زیستی بسیار زیادی را آزار می دهد.

در نواحی حاره ئی جنگلها را قطع می کنند تا معادن را اکتشاف کنند.

ضایعات صخره ئی در معادن روباز، معمولاً در کنار معادن رها می گردند.

مناطق پوشش دار علفی زیر خاک ناشی از کنده کاری معدن فرو می روند، ضایعات معدنی که پسماندهای معدنی نام دارند، بسیار آزار دهنده بوده و امکان سرازیر شدن آنها به دریاچه ها و نهرها وجود دارد.

بسته شدن کانالهای آب، ایجاد سیلاب و مهمتر از همه وجود فلزات سمی (toxic metals) در ضایعات و پسماندهای معادن ،نهرهای نزدیک معادن را بشدت آلوده کرده و حیات آبزیان را با مرگ مواجه می کند(مرگ آبزیان).

امکان ترکیب سولفور موجود در پسماندها با آب تشکیل اسید سولفوریک(H2So4) را تقویت می کند و باعث ایجاد فاضلاب معدنی – اسیدی میگردد.(Acid-mine)

این مایع اسید زهکشی معدنی برای آبزیان مرگ آور است.

ریخته گیری(Smelting) نیز آلودگی هوای (Air Pollution) وحشتناکی در منطقه بوجود می آورد.

ریخته گیرهای مس و سایر معادن غیر آهنی (Non-ferrous) تقریباً 8% انتشار گازهای دی اکسید سولفور را(So2) در جهان بوجود می آورند.

دی اکسید سولفور در جو با آب ترکیب شده و اسید سولفوریک (H2So4) تولید می کند و نهایتاً این اسید در شکل نزولات جوی بر سینه خاک ساری و جاری گشته و مشکلات شدید اقتصادی و اکولوژیکی ایحاد می نماید.(Ecological Problems).

ریخته گریها همچنین مقدار زیادی فلزات سمی را در گازهای دودکش ها بر جای می گذارند.

فلزاتی همچون آرسن، سرب، کادمیوم از این نوعند. فلزات سمی و اسیدها، از ریخته گری ها علت اصلی مناطق وسیع مرده می باشند.

این مناطق بطرز گسترده ئی عاری از پوشش گیاهی و سایر موجودات زنده هستند.

در بعضی از مناطق جهان مخصوصاً آمازون، روشهای تخریبگری برای استخراج و عصاره گیری فلزات گرانبها بکار گرفته می شود.

مثلاً برای عصاره گیری و استخراج طلا از معدن کاوی هیدرولیک (Hydraulic mining) استفاده می شود، در این فرآیند، تپه های آغشته به فلز طلا با فشاراب پر سرعت که همان فشار هیدرولیک است شسته می شوند وسپس صخره و خاک آغشته به طلا به آبگیره طلا شوی هدایت شده و در آنجا طلا جدا سازی می گردد.

رسوبات جاری ناشی از جداسازی طلا وارد رودخانه و نهرهها و دریاچه ها گشته و موجبات مرگ جانوران آبزی را فراهم می آورد.

مفهوم کلیدی:

 

تامین نیازمندیهای مواد معدنی جوامع بصورت پایدار:

ما انسانها به مواد معدنی شدیداً نیازمندیم، از طرف دیگر برای اینکه سلامت زندگی کنیم نیز به آب پاک، هوای تمیز و اکوسیستم سالم نیاز داریم.

آیا ما می توانیم همه این نیازمندیها را بصورت همزمان تامین کنیم؟

ایجاد یک سیستم پایدار تولید مواد معدنی:

تقاضاهای آینده انسان برای مواد معدنی و فلزات با عملیاتی کردن اصول پایداری، مخصوصاً حفاظت، بازیافت و بازسازی میسر است.

مفهوم کلیدی:

 

 

 

بازیافت:

بازیافت پروسه ئیست که محصولات با ارزشی همچون فلزات جمع آوری شده و مجدداً به کارخانه ها فرستاده می شوند، در آنجا ذوب شده و در طی عملیات مهندسی به محصولات جدید تبدیل می گردند.

بازیافت این اجازه را به محصولات و مواد معدنی می دهد که برای مدت طولانی مورد استفاده قرار گیرند.

بازیافت مواد در خصوص محدودیت منابع و مدت دار کردن استفاده از آنها نقش بسیار با ارزشی را به وجود می آورد.

بازیافت مواد منافع بیشمار محیط زیستی را نیز به همراه دارد، مثلاً :

1- تقاضای برای انرژی را بشدت کاهش می دهد.

2- آلودگی را به طرز بی سابقه ای مهار می کند.

3- مصرف آب را فوق العاده کاهش می دهد.

مثلا درساخت قوطی های آلومینیومی از مواد بازیافتی فقط 5% از کل انرژی که برای ساخت آن از سنگ آلومینیوم نیازاست، مورد استفاده قرار می گیرد.

لذا چون انرژِی کمتری استفاده می شود، طبیعتاً آلودگی کمتری هم ایجاد میگردد، ذغالسنگ کمتری مصرف میشود و لذا اثر بر محیط زیست کاهش می یابد.

برای تامین پایدار نیازهای آینده، انسان بناچار نیازمند روی آوری گسترده به بازیافت است.

بازیافت رشد تصاعدی استفاده از منابع معدنی را بصورت حیرت آوری مهار می کند و اجازه نمی دهد که بصورت نامحدود از مواد معدنی تمام شدنی استفاده بی حد و حصر گردد، دلایل این امر عبارتند از:

1- چرخه از تولید به مصرف بعضی از مواد معدنی و فلزات با این عملیات(بازیافت) بصورت بسیار طولانی مورد استفاده قرار میگیرد. مثال، آلومینیوم در سیمها و لوله های آلومینیومی بازیافتی از این نوع هستند.

2- بعضی از مواد بدلیل عدم کارائی مناسب فرآیند(فرآوری) به ضایعات تبدیل می شوند و بعضی دیگر هم بصورت تصادفی برای هدفی خاص به گوشه ای پرت می شوند، لذا بازیافت 100% مواد امکان پذیر نیست و لذا هدف دستیابی به 60% الی 80% بازیافت منطقی است. بنابراین بازیافت می تواند روند تخریب و تمام شدن مواد معدنی را بطرز موثری کند نماید، ولی تداوم افزایش تقاضا و کاهش های اجتناب ناپذیر، نهایتاً منجر به اتمام ذخائر معدنی خواهد شد.

مفهوم کلیدی:

 

 

حفاظت/ کاهش حجم و بزرگی / افزایش دوام و پایداری محصول:

(Conservation)

حفاظت یعنی اینکه از مواد، منابع و انرژی بر اساس نیاز و بصورت کارآمد استفاده نمائیم.

لذا حفاظت یک عنصر بسیار کلیدی در سیستم پایدار منابع معدنی است.

 

لذا حفاظت غالباً ارزانترین، ساده ترین و سریع ترین ابزار مدت دار کردن منابع معدنی است. لذا با کند کردن مصرف منابع معدنی با تکیه بر حفاظت یکی از اصول اصلی توسعه پایدار تحقق می یابد.

 

لذا حفاظت از مواد معدنی یعنی اینکه وسایل و ابزار آلاتی در حجم بسیار کم(مثلاً اتومبیل کوچک) با کارائی بسیار بالا بسازیم.

 

لذا ما باید راههائی را پیدا کنیم که طراحی اکثر محصولات را با استفاده از مواد بسیار کم انجام دهیم(طراحی محصولات با کمترین میزان ممکن مصرف مواد) و نیز مکانیزمهای برای بقاء و دوام محصولات ساخته شده و پایداری آنها، طراحی نمائیم.

حفاظت با ترکیب بازیافت می تواند تا حدود بسیار زیادی دوام و بقاء محصولات را افزایش داده و مصرف مواد معدنی را محدود نماید.

 

تداوم رشد تصاعدی در تقاضای مواد معدنی در جهان، سریع ترین راه تخریب این معادن است.

بازیافت تخریب را بشدت کند کرده، ترکیب بازیافت و حفاظت تخریب منابع معدنی را و اتمام آنها را حتی کند تر می نماید و این اجازه را به انسان می دهد که تکنولوژیهای معدن کاوی جدیدی توسعه داده و جایگزینهای مناسبی برای مواد معدنی پیدا کند و مهمتر از همه، حفاظت و بازیافت اثر فعالیتهای انسانی بر محیط زیست را بطرز گسترده ئی کاهش می دهد.

 

افراد نیزقادرند نقش بسیار مهمی در کاهش مصرف مواد معدنی داشته باشند، مثلاً با خرید محصولات با کیفیت تر و با دوام تر و مصرف کمتر و یا تامین نیازهای خود بطرقی دیگر مثل اجاره کردن وسایل بجای خرید آنها، کاهش مصرف منابع معدنی را بدنبال دارد.

 

مفهوم کلیدی:

 

ترویج بازیافت و حفاظت:

واقعیت این است که در خصوص مسائل مربوط به بازیافت و حفاظت قوانین موضوعه، ناکافی و ناکارآمد است و نظر به ناپایداری قوانین در کشورهای ضعیف نگه داشته شده، باید اصلاحات بسیار ریشه ئی در قوانین مد نظر قرار گیرد.

 

در این اصلاحات مورد نظر، اولاً باید کلیه یارانه ها و اعانه بر مواد خام حذف گردد.

و ثانیاً به کارخانه هائی که از مواد و منابع بصورت کارا استفاده کرده و مواد بازیافتی را در محصولاتشان داخل می نمایند، تشویق های مالی شوند.

 

موارد فوق دال بر ترویج کارائی و حفاظت از منابع معدنی و محیط زیست است.

 

 

بازسازی (احیاء) و حفاظت محیط زیست:

واقعیت این است که تامین نیازمندیهای معدنی جوامع انسانی بصورت پایدار نیازمند تلاشهائی است که تخریب محیط زیست ناشی از عملیات معدن کاوی و سایر عملیات را کاهش یابد.

 

برای انجام این مهم براستی قوانین سختگیرانه تری لازم است.

لذا قوانینی که صنایع معدن کاوی را معاف از عملیات حفاظت محیط زیست می کنند، باید حتماً و جداً تغییر یافته و برای همیشه فراموش شوند.

 

باید تلاشهای جدی تری برای بازسازی، ابقاء و احیاء سیستمهای طبیعی تخریب شده ناشی از عملیات معدن کاوی، مدنظر جدی قرار گیرد.

توسعه ذخائر مواد معدنی:

با تداوم رشد جمعیت جهان، افزایش انتظارات شهروندان در کشورهای مختلف جهان، مخصوصآ کشورهای فرار کرده از دست استعمار و استکبار جهانی، توسعه اقتصادی و افت اجتناب ناپذیر مواد معدنی و فلزات، بنظر می رسد عملیات متعدد حفاظت و بازیافت نتوانند بصورت 100% تقاضای و نیازمندیهای جوامع انسانی را تامین نمایند، لذا لازم است ذخائر جدیدی کشف شده و معدن کاوی محیط زیستی صورت گیرد.

 

زمین شناسان اصطلاح ذخائر (Reserves) را برای مواد معدنی ذخیره و دست نخورده ئی بکار می برند که قابلیت خوبی برای استخراج و بهره برداری به قیمت مناسب را دارا باشند.

چند عامل در تعیین حجم موجودی ذخائر، نقش اساسی دارند، مهمترین این عاملها اقتصادیات (Economics) است.

مفهوم کلیدی:

 

افزایش قیمت ها / افزایش منابع:

 

گفتیم عاملهای زیادی حجم ذخائر معدنی را تعیین می کنند و یکی از مهمترین این عاملها در واقع اقتصادیات (Economics) است.

 

برای درک این موضوع باید ابتدا به قانون عرضه و تقاضا نظری داشته باشیم.

 

قانون عرضه و تقاضا به ما می گوید که عرضه و تقاضا بعد از اینکه ما هزینه مواد خام، کالاها و خدمات را می پردازیم، چگونه بر قیمت ها اثر می گذارند؟!

 

اساساً این قانون بیان می دارد تا هنگامیکه تقاضا برای مواد خام، کالاها و خدمات بیش از عرضه آن باشد، قیمت بالا می رود.

مثلاً زمانیکه یک خودرو همه پسند به قیمت بالائی فروخته میشود، این نشان می دهد که تقاضا برای این خودرو بالا است و زمانی که تقاضا پائین باشد، طبیعتاً قیمت هم پائین می آید.

 

تازه این پایان داستان نیست، می خواهم بگویم که قیمت ها نیز بر تقاضا ها اثر می گذارند. و بعنوان یک قانون عمومی و پذیرفته شده با افزایش قیمت ها، تقاضا برای خرید کاهش می یابد و با کاهش قیمت ها، تقاضا افزایش می یابد، پس می توانیم بگوئیم که عرضه و تقاضا انعطاف پذیر هستند.

 

یعنی آنها در طول زمان با تغییرات در قیمت نیز تغییر پیدا می کنند.

قیمت ها نیز منعطف می باشند، چون با تغییرات در عرضه و تقاضا، قیمتها نیز تعیین می گردد.

 

پس قانون عرضه و تقاضا به ما کمک می کند که چگونگی عملکرد تجارت و اقتصاد را شرح دهیم. لذا ما می تونیم به کمک این قانون(Supply& Demand) ذخائر مواد معدنی و بالارفتن قیمت ها را تشریح کنیم.

 

مثلاً اگر قیمت مواد معدنی بالا رود، این مواد از نظر اقتصادی توجیه کافی برای اکتشاف را پیدا می کنند.(توجیه اقتصادی دارند) و در چنین حالتی است که شرکتها تمایل زیادی برای کاوش های معدنی پیدا می کنند و زمینه برای تولید مواد معدنی بیشتر فراهم می گردد و در نتیجه با افزایش قیمت ذخائر نیز گسترش یافته و مجدداً با توسعه ذخائر قیمت نیز ممکن است کاهش یابد، البته روند حفاظت از محیط زیست و منابع طبیعی همچنان باید مد نظر قرار گیرد.

مفهوم کلیدی:

 

توسعه تکنولوژی باعث گسترش ذخائر معدنی می گردد:

بهبودها در حوزه تکنولوژی در زمینه معدن کاوی و فرآیندهای سنگ معدن، مخصوصاً معادنی که با درجه کیفیت پائین هستند، اخیراً افزایش یافته است.

 

در صورتیکه روند توسعه و بهبود تکنولوژی ادامه یابد، امید واریهای زیادی وجود دارد که بتوان از معادن با کیفیت پائین، مواد معدنی با کیفیت بسیار بالا تهیه نمود.

مثلاً، محققین اخیراً نمونه جلبکی کشف کرده اند که با یونهای فلز طلا براحتی ایجاد پیوند می کند.

 

لذا، این جلبک به شرکت های کاوش گر این اجازه را می دهد که عصاره طلا را از ضایعات معادن مواد معدنی جدا کنند.

البته توسعه تکنولوژی هزینه بالائی دارد. و هنگامیکه مواد معدنی از کیفیت و کارائی لازم و مناسبی برخوردار نباشند، هزینه های تکنولوژی برای دستیابی به مواد با درجه پائین از اهمیت چندانی برخوردار نیست.

 

 

مفهوم کلیدی:

 

 

عاملهای کاهنده منابع معدنی:

در مباحث قبلیتوضیح دادم که قیمت بالای مواد و تکنولوژیهای جدید، منجر به توسعه ذخائر معدنی میگردد.

البته مواد معدنی که از نظر اقتصادی قابلیت استخراج و بازیابی (Recoverable) را داشته باشند و بشود در میان و مابین محدودیت های محیط زیست آنها را مدیریت کرد، از این ویژگی برخوردارند.

ولی باید بدانیم که عاملهای زیادی در واقع، اثر عکس (Opposite) و مخالف دارند، مثلاً:

1- افزایش هزینه های کارگری باعث کاهش توسعه ذخائر معدنی می گردد.

2- دریافت بهره بالا توسط بانک ها، این موضوع باعث می شود شرکت ها علاقه چندانی به معدن کاوی و سایر موارد مربوط به استخراج مواد معدنی نداشته باشند، لذا چون هزینه های تولید بسیار بالا است، توسعه ذخائر معدنی مشکل است.

3- بالا بودن هزینه های انرژی نقش مهمی را در اکتشاف یک معدن بازی می کنند. مثلاً هنگامیکه ما یک ماده معدنی ویژه را جستجو می کنیم با محاسبات مربوط به مصرف انرژی، می توانیم اقتصادی و محیط زیستی بودن آنرا تعیین نمائیم، در صورتیکه هزینه بالا باشد، از این امر، منصرف می شویم و این عامل دیگری از کاهش گسترش ذخائر معدنی است.

4- عامل نهائی: هزینه های محیط زیستی است، معدن کاوی با سنگ های معدنی درجه خلوص پائین، تخریبات محیط زیستی بیشتری ایجاد می کند.

در صورتیکه سنگ های معدنی با درجه خلوص بالاتر، میزان تخریب محیط زیستی شان کمتر است چرا؟

اولاً معادن سطحی گسترده ئی برای تولید سنگ معدنهای با درجه خلوص پائین نیاز است و این یک مشکل بزرگ محیط زیستی است.

ثانیاً مواد باید بیشتری برای فرآیند به کارخانه ریخته گری حمل گردد، این خود نیز در این مرحلهحمل باعث بوجود آمدن آلودگیهای گسترده هوا و آب می گردد.

ثالثاً، ضایعات و پسماندهای فراوانی تولید می گردد و این ضایعات به نوبه خود باعث آلودگی وسیع هوا و آب خواهد شد، این وضعیت باعث می گردد که هزینه های محیط زیستی بشکل سرسام آوری بالا رود و به هزینه های تولید اضافه شود.

مفهوم کلیدی:

 

استخراج مواد معدنی از دریا:

توضیح دادم که ذخائر مواد معدنی در خشکی محدود است و در اکثر قاره ها این ذخائر بطرز بیرحمانه ای مورد بهره برداری قرار گرفته و جداً تخریب شده اند و ناهنجاریهای محیط زیستی هم بوجود آورده اند.

لذا به واسطه کج فهمی های گسترده ئی که در این زمینه وجود دارد، عده ائی را بر آن داشته تا خود روانه کف اقیانوسها کنند به امید اینکه شاید بتوانند با تخریب وسیع محیط زیست آبزی، آبی و نانی معدنی برای خود و سایر جهان خوران سیری ناپدیر بدست آورند.

آنها می گویند، مناطق آبی، اقیانوسها و دریاها، مملو از ذخائر مواد معدنی است و اگر ما آنها را استخراج نکنیم آنها در آب حل شده و غیر قابل دستیابی میگردند.

ولی بلحاظ بیولوژیکی آنها نمی دانند که فرآیند حل مواد معدنی در آب بشدت کند بوده و مطابق طبیعت حیات آبزی سامان دهی گردیده است. با این خیال باطل می خواهد به دریاها هم رحم نکنند؟! جل الخالق بر این انسان بسیار حریص؟؟؟!!!!!

 

 

مفهوم کلیدی:

 

در جستجو جایگزین برای مواد معدنی:

بلحاظ تاریخی، جایگزین کردن یک منبع با منبع دیگری که به اتمام رسیده است، همواره یک استراتژی قابل قبول بوده است.

کشورها کمبود و نقصان چوب و مواد لاستیکی طبیعی را با مواد مصنوعی که از نفت ساخته شده است جایگزین کرده اند. ولی این مهم در مورد مواد معدنی شاید، غیر قابل دستیابی باشد، چون مواد جایگزین نیز محدودیت هائی دارند و برای خیلی از مواد جایگزینهای مناسبی یافت نمی شود.

 

مجموعه اقدامات انفرادی در جهت حفظ و حراست از منابع معدنی و محیط زیست:

عده زیادی به فکر تغییر جهان هستند، ولی قادر نیستند خودشان را تغییر دهند.

تغییر فکر، رفتار، کردار و بطور کلی عملکرد افراد در ارتباط با نگاهی عمیق و خردمندانه به همه پدیده های حیات در جهت حفاظت از آنها بسیار ضروری است.

تا زمانیکه ما نتوانیم در خود تغییرات لازم را در خصوص حفاظت محیط زیست، ایجادکنیم، شاهد تخریبات وسیع محیط زیستی هستیم.

 

 

مفهوم کلیدی:

 

با هم در جهت حفاظت پایدار منابع معدنی و تندرستی محیط زیست تلاش کنیم.